ويژگي‌هاي خاستگاه و جايگاه زمين‌ساختي ماگماتيسم بازيك در سازند قرمز زيرين، شمال گرمسار (سمنان، ايران مركزي)

Source properties and tectonic setting of the basic magmatism in the Lower Red Formation, north of Garmsar (Semnan, Central Iran)

در شمال و شمال‌باختري گرمسار در استان سمنان، در سازند قرمز زيرين، رخنمون‌هايي از سنگ‌هاي آذرين بازيك به سن اليگوسن ميانيپسين به‌صورت دايك، سيل و استوك‌هاي بسيار كوچك ديده مي‌شوند. اين سنگ‌ها داراي تركيب بازيك و سرشت قليايي هستند. بافت‌هاي گوناگون پورفيري، گلومروپورفيري، افيتي، ساب‌افيتي، اينترگرانولار و گرانولار در بخش‌هاي مختلف اين توده‌ها ديده مي‌شوند. پلاژيوكلاز و كلينوپيروكسن از كاني‌هاي اصلي، اليوين، كاني‌هاي كدر (مگنتيت، تيتانومگنتيت)، آپاتيت و فلوگوپيت از كاني‌هاي فرعي و كلريت، پرهنيت، اپيدوت، سرپانتين، سريسيت و كلسيت، از كاني‌هاي ثانويه اين سنگ‌ها هستند. نمودارهاي بهنجار شده اين سنگ‌ها به تركيب گوشته اوليه و كندريت، از عناصر خاكي نادر سبك (LREE) غني‌شدگي شديد و از عناصر خاكي نادر سنگين (HREE) تهي‌شدگي نسبي نشان مي‌دهند. افزون بر اين، الگوي موازي نمونه‌ها در اين نمودارها، نشان‌دهنده خاستگاه يكسان اين سنگ‌ها و نقش جدايش بلورين در پيدايش آنهاست. در نمودارهاي شناسايي پهنه زمين‌ساختي، اين سنگ‌ها در قلمرو پهنه‌هاي كششي پشت‌كمان جاي مي‌گيرند. بررسي‌هاي زمين‌شيميايي نشان مي‌دهند كه ماگماي سازنده اين سنگ‌ها از ذوب‌بخشي 11 تا 16 درصديِ يك خاستگاه گوشته‌اي غني‌شده و گارنت‌لرزوليتي تعديل‌شده، در ژرفاي 90 تا 100 كيلومتري پديد آمده است. در زمان اليگوسنميوسن، اين ماگما از راه گسل‌ها و شكستگي‌هاي ژرف، به درون پهنه كششي پشت‌كماني آغازين كه پيامد فرورانش صفحه عربي به زير صفحه ايران‌مركزي بوده، وارد شده است.

In north and northwest of Garmsar in Semnan province, some basic igneous rocks with the Oligocene age outcropped as dyke, sill and very small stocks in the Lower Red Formation. These rocks have basic composition and alkaline nature. They show various textures such as porphyric, glomeroporphyric, ophitic, subophitic, intergranular and granular. Plagioclase and clinopyroxene as the main minerals, olivine, opaque (magnetite, titanomagnetite), apatite and phelogopite as the minor minerals and chlorite, prehnite, epidote, serpentine sericite and calcite are the secondary minerals in these rocks. Primitive mantle and chondrite normalized diagrams of these rocks show strong enrichments in light rare earth elements (LREEs) and relative depletions in heavy rare earth elements (HREEs). Also, parallel trends of the samples in these diagrams indicate a common source for these rocks and the role of the differentiation crystallization in their genesis. Investigated rocks are plotted in backarc basin setting field in discrimination tectonic diagrams. Geochemical studies show magma forming of these rocks have been formed from 11 16% partial melting of an enriched modified garnet lherzolitic mantle source in 90100 km depths. This magma intruded via deep fractures and faults in the incipient extensional backarc basin resulted from northward subduction of Arabian plate beneath the Central Iran in the OligoceneMiocene time.