بررسي و مقايسه تحليلي وجه دين ناصرخسرو و مثنوي مولوي

Study and analytical comparision between “Wajhi din” of “Naserkhosro” and “Masnavi” of “Molavi”

بررسي و مقايسه تحليلي آثار بزرگان علاوه بر نشان دادن تأثيرپذيري آن‌ها از يكديگر مي تواند در طبقه‌بندي و تقسيم جريان‌هاي فكري و ادبي يك فرهنگ مفيد باشد. ناصرخسرو قبادياني و جلال‌الدين مولوي بلخي ظاهرًا هم در اصول فكري و بنيان هاي اعتقادي و هم در تمثيل ها، تشبيه ها و تأويل ها همانندي‌هاي تأمل ‌برانگيزي دارند. هدف اين مقاله نشان دادن اين اشتراكات با توجه به دو كتاب وجه دين ناصرخسرو و مثنوي مولوي است. اين دو متفكر بزرگ همچنان ‌كه خود بيان كرده اند شعر و نثر را در راه بيان انديشه‌ها و افكارشان به كار گرفته اند. با وجود تفاوت اساسي در حوزه انديشه و خاستگاه فكري اين دو شاعر، زمينه‌هاي مشتركي در آثارشان وجود دارد كه توجه به خاستگاه جغرافيايي مشترك، تأويل‌گرا و معناپرداز بودن هر دو و نيز احاطه مولوي به آثار پيشينيان اين اشتراكات را توجيه مي‌كند. مواردي همچون لزوم تمكين و فرمانبري از مردان حق و ضرورت حضور صاحبان باطن براي هدايت خلق، اهميت باطن و معنا در دوگانه بزرگ ظاهر باطن (جسم معنا)، پيوسته دانستن اطاعت از مراتب صاحبان دعوت و مرشدان حق، بلندي مقام علم و شرف آدمي بر ديگران به سبب داشتن علم، اهميت فراوان جهاد اكبر، نادان دانستن بيشتر خلايق، اكتسابي نبودن علوم اوليا و انبيا، نكوهش تقليد، لزوم دست‌يابي به باطن قرآن، تقسيم امور به دو وجه كلي علم و عمل، يكي‌ دانستن حقيقت اديان و كتب آسماني، وابسته‌ دانستن شريعت‌هاي آسماني به رمز و مثل، نشان حق داشتن همه چيز عالم (حتي جمادات)، تقسيم انسان‌ها در سه دسته كلي و تقدم شرفي جهان ديگر بر جهان مادي، از جمله اين همانندي ها هستند. علاوه بر اشتراك در درون‌مايه ها، بعضاً تمثيل ها و تأويل‌ها و استشهادها و به طور كلي مايه هاي سخن مشابهند مانند تمثيل آيينه ناصرخسرو در برابر تمثيل مشهور شكار سايه مرغ مولوي و تمثيل درخت جوز.

Study and analytical comparision of works of the nobles shows their impressions to each other, in addition to can be useful to ranking of thinking progresses of culture.” Naserkhosro” and “Molavi” create rich works that were imitated several times. Purpose of this article is showing similarities of” Masnavi” of “Molavi “ and “Wajhi din” of “Naserkhosro”.These cases include two groups worldviews and parables. Some similarities : necessity of obedience of authorities, importance of inner part and sense, high rank of knowledge,…