ريخت‌شناسي داستان‌هاي عاشقانه شاهنامه

morfology of lyric storis of shahname

بخش مهمي از ادب كلاسيك فارسي را داستان هايي تشكيل مي دهند كه به سبب موضوع عاشقانه آن‌ها داستان هاي غنايي خوانده مي شوند. اگرچه اين نوع ادبي با نوع ادبي حماسه كاملاً متفاوت است اما در مهم‌ترين متن حماسي فارسي يعني شاهنامه فردوسي نيز مي توان داستان هايي يافت كه موضوع آن‌ها عاشقانه است و در حيطه داستان هاي غنايي طرح مي‌شود. در اين مقاله به بررسي ساختارها و به عبارتي، ريخت شناسي داستان هاي غنايي شاهنامه پرداخته مي‌شود. هدف اين بررسي تنها نشان دادن يكسان بودن يا نبودن شكل اين داستان ها با استفاده از روش پراپ نيست بلكه بررسي تأثير ژانر حماسه بر اين نوع داستان ها و نيز مقايسه اجمالي آن‌ها با داستان هاي صرفاً غنايي است. در اين مقاله كوشش شده است اهميت ژانر ادبي، از طريق بررسي ميزان اثرگذاري انواع ادبي بر عناصر داستاني و روايت داستان هاي عاشقانه شاهنامه نشان داده شود. داستان هاي انتخاب شده عبارتند از زال و رودابه، سياوش و سودابه، رستم و تهمينه و بيژن و منيژه. در اين داستان ها عناصر داستاني مطرح در ريخت‌شناسي پراپ چون صحنه‌هاي آغازين، انگيزه ها، موانع و شخصيت ها بررسي مي شود؛ هدف بررسي اين عناصر، مشخص شدن ريخت شناسي اين داستان هاست تا از اين طريق بتوان به تأثير ژانر حماسه بر عناصر داستاني به كار رفته پي برد.

An important part of parsian literature is composed under the name of lyric genre.The subject of lyric gener is generally love or human feeling.we are about to study structure orformology of Shahname s stories on the basis of Prop method to understand are they following same structure or not? and what is the influence of epic genre on lyric themes on composing thos stories. to study the influence of epic on the forms of stories we will investigate the fictional elements. to do that we choose these storie: Zal and Rodabe,Rostam and Tahmine,Bijan and Manije,Sodabe and Siyavash. Key words:lyric stories, Shahname, epic, morfology