معرفت در سوانح‌العشّاق و لمعات

The insight in Savaneholoshag and lamaat

سوانح العشّاق و لمعات، بر اساس دو رويكرد متفاوت عرفاني نوشته شده ‌اند. تفاوت هاي نسبي مباني فكري مؤلفان، تأثير بسزايي در درك آنها از مفاهيم و اصطلاحات عرفاني دارد. مفهوم معرفت و انواع و مراتب آن با جهان‌بيني عرفاني و مشرب فكري نويسندگان، ارتباط نزديكي دارد؛ به همين سبب در اين مقاله با تأكيد بر اين دو اثر عرفاني، اركان معرفت و مباحث مرتبط با آن بررسي مي‌شود. با تأمّل در اركان معرفت در سنت اول عرفاني (انسان، خدا) و سنت دوم (انسان، خدا، هستي)، مي‌توان دريافت كه مفهوم معرفت در اين دو اثر مانند برخي ديگر از اصطلاحات عرفاني، شباهت‌ها و اختلاف‌هايي دارد. انسان و معرفت او ـ كه نقطه مشترك در دو سنت عرفاني است ـ رسيدن به مراتب ديگر معرفت را آسان مي كند. در سنت دوم عرفاني معرفت هستي با تمركز ‌بر انديشه وحدت وجود و با استمداد از نيروي كشف و شهود، معرفت خداوند را ممكن مي‌كند. به‌سبب مطلق‌بودن خداوند، امتناع صمديت و تحقّق ربوبيت، همچنين محدوديت و تقييد ممكنات، معرفت ذات احديت ممكن نيست؛ بنابراين با اسماء و صفات مي‌توان به شناخت حق و  وحدانيت او دست يافت.

Savaneholoshag and lamaat belong to the theses which have been composed based on two different Gnostic approaches. The relative differences in the authors' mental bases, their regard to Gnostic concepts and terms, have influenced their works to high degrees. Since the concept "insight" and its types and ranks has a strong relationship with authors' Gnostic ideology and mental disposition, insight elements and the related issues were studied in this research emphasizing two above mentioned works. Reflection on the concept of "human" and "God" insight as insight pillars in the first Gnostic tradition and "human", "existence", and "God" insight in the second Gnostic tradition indicated that "insight" like other Gnostic terms has common points and discrepancies considering the concept in two studied works. The human and his insight as a common point in both Gnostic traditions is a master key which facilitates the achievement to further stages of insight and existence insight makes the achievement of god insight possible relying on thought of unitism and intuition force. In conclusion, the insight into unity nature is not possible because of God absolute, eternity refusal, lordship certainty, and possibility constraints and the insight into righteousness, the knowledge of God's unity and praise, can be accomplished successfully through names and attributes.