مدارس ديوبنديه نظام آموزشي و پيامدهاي اجتماعي فرهنگي

مسلمانان شبه قاره هند از سده هجدهم ميلادي به سبب آغاز دوره استعمار و با توجه به شرايط اجتماعي، فرهنگي و سياسي، در مواجهه با مسائل جديد جامعه، بيشتر بر انجام فعاليت هاي فرهنگي متمركز شدند. بدين منظور با تاسيس مدارس ديني به سبك جديد، موجب ايجاد تحولي چشمگير در ميان مسلمانان شدند. از مجموعه مدارس اسلامي هند، مدرسه دارالعلوم ديوبند كه از نيمه سده نوزدهم ميلادي فعاليت خود را آغاز كرد، ويژگي هاي برجسته اي دارد. بنيانگذاران اين مدرسه در طراحي نظام آموزشي، برنامه درسي، شيوه هاي تدريس، ارائه آموزش به زبان اردو و نيز ساختار اداري و مالي مستقل مدرسه، به مدارس جديد انگليسي نظر داشتند. با اين حال، محتواي آموزشي و كتاب هاي درسي تماماً همان متون كلاسيك اسلامي بود و علما از تدريس دروس جديد و نيز آموزش زبان انگليسي خودداري كردند. مدارس ديوبنديه در طي چند دهه گستره جغرافيايي وسيعي را در هند فراگرفت و شمار زيادي از فارغ التحصيلان آن، به عنوان علماي ديني در عرصه هاي مختلف اجتماعي و سياسي، فعالانه حضور يافتند. از جمله كاركرد هاي اين طبقه اجتماعيِ جديد، تعريف نويني بود كه براي هويت فردي و جمعي مسلمانان هند - جامعه اي در حال گذار از سنت به تجدد- ارائه دادند. علماي مدارس ديوبنديه با مراجعه به كتاب و سنت از يك سو با لحاظ شرايط جديد از سوي ديگر، هويت فردي و اجتماعي خويش را باز تعريف كردند و بر رغم پايبندي به سنت، اصلاح و تحول در آن را نيز پذيرفتند.