ارزيابي كمي كيفيت خاك در كاربري‌هاي مختلف در بخشي از اراضي جنوب شرق قزوين

Quantitative soil quality assessment in different land uses at some Parts of south eastern of Qazvin

يكي از ابزارهاي مفيد براي بررسي وضعيت مديريت خاك در كاربري هاي مختلف، ارزيابي كيفيت خاك است و استفاده از شاخص هاي كمي، يكي از مناسب ترين روش هاي تعيين و مقايسه كيفيت خاك ها مي باشد. در اين تحقيق شاخص ها و روش هاي انتخاب ويژگي هاي مؤثر براي ارزيابي كيفيت خاك در كاربري هاي مختلف مورد مقايسه قرار گرفتند. 17 ويژگي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك در پنج كاربري باغ، مرتع، زراعت آبي، زراعت ديم و اراضي رها شده در سه كلاس شيب كمتر از 2، 75 و 119 درصد، در جنوب شرق قزوين به عنوان مجموعه كل داده هاي  Total Data Set)) انتخاب شدند. سپس با استفاده از روش تجزيه مولفه هاي اصلي (Principle Component Analysis)، هفت ويژگي به عنوان دسته داده هاي حداقل (Minimum data set) انتخاب شدند. با استفاده از دو شاخص كيفيت تجمعي (Integrated quality index) و شاخص كيفيت نمرو (Nemero quality index) در اين دو مجموعه داده، كيفيت خاك ارزيابي شد. نتايج به دست آمده نشان داد كه كاربري هاي باغ و مرتع به ترتيب بيشترين مقدار شاخص كيفيت تجمعي و شاخص كيفيت نمرو را در هر دو مجموعه داده به خود اختصاص مي دهند اما كاربري هاي زراعت آبي، زراعت ديم و اراضي رها شده داراي كمترين كيفيت خاك هستند و تفاوت محسوسي با دو كاربري باغ و مرتع دارند. ضريب تبيين بين دو مجموعه داده براي شاخص كيفيت تجمعي و شاخص كيفيت نمرو به ترتيب برابر 95/0 و 88/0 است كه بيانگر قابل اطمينان بودن استفاده از دسته داده هاي حداقل به جاي مجموعه كل داده ها و همچنين كارائي بهتر شاخص كيفيت تجمعي براي ارزيابي كيفيت خاك منطقه مورد مطالعه است.

Assessment of soil quality is one of the most useful tools for evaluation the soil management condition and different land uses. Quantity indices of soil quality are most suitable methods for determination and comparison of soils quality. In this study soil quality indices and selection methods of effective soil properties were compared for evaluating the soil quality in different land uses. Seventeen soil physical, chemical and biological properties were selected as total data set (TDS) at five different land uses including orchard, rangeland, irrigated farming, dry land farming and unutilized lands, in slope classes of 02, 57, and 911 %, at some parts of south eastern of Qazvin (Iran). Then, 7 properties selected as minimum data set (MDS) using Principle Component Analysis (PCA). Soil quality was evaluated by integrated quality index (IQI) and nemero quality index (NQI) in two set of soil properties including MDS and TDS. The results showed that orchard and rangeland had the highest IQI and NQI in both data sets, respectively, however irrigated farming, dry land farming and unutilized lands have the least IQI and NQI in both data sets, respectively and have significant different compared to orchard and rangeland. Correlation coefficient between TDS and MDS was 0.95 and 0.88 for IQI and NQI, respectively, indicating the reliability of the MDS instead of TDS, and showed that the IQI offers better results for evaluating the soil quality in this case study.