تناسب ساختار با محتوا با توجه به دو نظريه «نظم» و «آشنايي‌زدايي» (به محوريت سوره مباركه «ليل»)

The Congruency of Structure and Content Regarding the Two Theories of “Nazm” and “Defamiliarization” (Regarding the Holy Surah “Layl”)

پيوند و ارتباط دو سويه ساختار با محتوا در تمامي آثار ارزشمند ادبي، امري انكارناپذير است. توجه و كنكاش در اين مسئله و نيز اثبات چنين ارتباط دوسويه‌اي، از اهداف مهم مكتب عبدالقاهر جرجاني است كه در نقد جديد نيز فرماليست‌هاي روسي آن را مطرح كردند و تأكيد بسيار بر آن دارند. قرآن كريم به‌منزلۀ نقطه اوج و نيز سرآمد آثار ادبي، از اين ويژگي بهرۀ تمام و كمال برده است ازاين رو، تأمل و ژرف‌نگري ويژه‌اي مي‌طلبد. در اين نوشتار با بهره‌گيري از روش توصيفي تحليلي كوشش شده است، بخش اندكي از زيبايي‌هاي ساختاري قرآن را با محوريت دو نظريه «نظم» و «آشنايي‌زدايي» بررسي شود و تأثير سازوكارهاي زباني و جنبه‌هاي ساختاري بر مضمون و محتوا نشان داده شود. با نظر به هدف مذكور، ابتدا به بررسي نظريه نظم و همانندي‌هاي موجود ميان اين نظريه با اصل برجسته‌سازي فرماليست‌ها مي‌پردازد، سپس تلاش مي‌كند با توجه به دو نظريه فوق، ساختارهاي زباني سوره مباركه «ليل» و ارتباط آنها با محتواي اين سوره را تحليل و بررسي كند. سوره مباركه ليل ساختارهاي زباني و موسيقايي هدفمند، منظم و منسجمي دارد. ساختار منظم نحوي و استفاده گسترده از تكنيك تكرار و نيز برجسته‌سازي به صورت توازن آوايي، واژگاني و نحوي در اين سوره كاملاً مشهود است.

The bilateral relationship between structure and content in all valuable literary works is undeniable. Paying attention to and looking into this issue as well as proving such a bilateral relationship is one of the main goal of Abdulghaher Jorjani’s school, which has been propounded and focused on in the new criticism by Russian formalists. The Holy Quran as the peak of literary works has enjoyed this characteristic perfectly. Hence it requires a particular thinking. In this study, adopting a descriptiveanalytic method, it has been attempted to examine a small part of the structural beauties of Quran on the basis of two theories: Construction and defamiliarization, showing the effect of linguistic mechanisms and that of the structural aspects on content. Taking the abovementioned goal into consideration, we primarily examine the theory construction and the similarities between the theory and the formalism, the principle of Agendasetting. Then we try to examine the linguistic structure of Surah “Layl” as well as their relation to the content of the surah according to the content of the surah. Surah “Layl” has linguistic and musical structures which are purposeful, orderly, and cohered. The orderly syntactic structure and use of repetition as well as agendasetting is observable in the surah in terms of phonetic, syntactic, and lexical balance.