تجارب دانش آموزان دبيرستاني در مورد پيش بيني كننده هاي مصرف دخانيات: يك تحليل محتوي

Experiences of High School Students about the Predictors of Tobacco Use: A Directed Qualitative Content Analysis

سابقه و هدف: مصرف دخانيات به عنوان يكي از عوامل خطر ساز مهم و افزايش دهنده بار كلي بيماري ها در دنيا به شمار مي رود. با توجه به روند رو به افزايش مصرف دخانيات، پژوهش حاضر با هدف تبيين تجارب دانش آموزان دبيرستاني از تعيين كننده هاي مصرف و عدم مصرف دخانيات (سيگار و قليان) بر اساس تيوري انگيزش محافظت انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر يك پژوهش كيفي از نوع تحليل محتوا مي باشد كه به مدت پنج ماه از اول آذر ماه تا پايان فروردين ماه سال1394 در دبيرستان هاي پسرانه شهرستان نوشهر انجام شد. داده ها به صورت مصاحبه هاي عميق نيمه ساختارمند و فردي از 21 دانش آموزان پسر دبيرستاني شامل 7 نفر مصرف كننده سيگار، 7 نفر مصرف كننده قليان و 7 نفر بدون مصرف هرگونه ماده دخاني به دست آمد. آناليز داده ها با استفاده از روش آناليز محتوا كيفي هدايت شده (تيوري محور) صورت گرفت. يافته‌ها: تحليل داده ها منجر به استخراج تعداد 99 كد اوليه گرديد كه در 9 طبقه از پيش تعيين شده تيوري انگيزش محافظت شامل (حساسيت درك شده، شدت درك شده، ترس، خودكارآمدي درك شده، هزينه پاسخ، كارآمدي پاسخ درك شده، پاداش درك شده بيروني، پاداش درك شده دروني، انگيزش محافظت) قرار گرفتند. يافته هاي پژوهش حاضر نشان داد كه مهمترين پيش بيني كننده‌هاي مصرف دخانيات سازه هاي هزينه پاسخ و پاداش هاي درك شده بالا و مهمترين پيش بيني كننده هاي عدم مصرف دخانيات حساسيت درك شده و شدت درك شده و خودكارآمدي بالاي دانش آموزان بودند. نتيجه‌گيري: يافته هاي پژوهش نشان داد فشار همسالان، حضور در جمع دوستان مصرف كننده دخانيات و نبود تفريحات جايگزين از مهمترين عوامل مصرف دخانيات در بين دانش آموزان مي باشند. بنابراين پيشنهاد مي گردد برنامه ريزان حوزه سلامت، مداخلات جامعي را به منظور بهبود عوامل فردي و محيطي موثر در مصرف دخانيات طراحي و اجرا نمايند تا بتوانند مصرف سيگار و قليان را كاهش دهند.

Introduction: Tobacco use is one of the most important risk factors that increases the burden of diseases worldwide. Based on the increasing speed of tobacco use, the aim of the present study was to explain the experiences of high school students about the determiners of use and non-use of tobacco (cigarettes and hookah) based on the theory of protection motivation. Methods: The present study is a qualitative study based on content analysis that has been carried out for five months from 22, November of 2014 to 20, April of 2015 on male high schools in Noshahr. Data were collected in the form of semi-structured interviews from 21 male high school students of whom 7 smoked cigarettes, 7 used hookah and 7 of them did not use any type of tobacco. Data analysis was carried out through the use of directed qualitative content analysis. Results: Data analysis led to the extraction of 99 primary codes that were categorized into 9 predetermined levels of protection motivation theory including perceived sensitivity, perceived intensity, fear, perceived self-efficacy, response expense, efficiency of the perceived answer, external perceived reward, internal perceived reward, protection motivation. The findings of the study showed that the most important predictors for the use of tobacco were the structures of response expense and high perceived rewards and the most important predictors for non- use of tobacco were perceived sensitivity , perceived intensity and high self-efficacy of students. Conclusions: the findings of the present study showed that the pressure from peers, being present in a group using tobacco and the absence of alternative recreational activities are among the most important factors of using tobacco. So, it is suggested that planners of the health department take the comprehensive interventions to improve effective individual and environmental factors of using tobacco so that they could reduce smoking cigarettes and hookah.