مطالعه تطبيقي الگوهاي آينده نگاري بكارگرفته شده در مطالعات مديريت بحران در جهان

چكیده: توجه به آينده و تغييرات روز افزون آن به عنوان يكي از اساسي ترين ضرورت هاي هر سيستم مديريت بحران محسوب مي شود و شناخت مناسب آينده مزيت ها و توانمندي هاي مديريت بحران را ارتقاء خواهد داد. با توجه به رشد فزاينده وقوع سوانح در جهان و افزايش قابل توجه خسارات و تلفات ناشي از سوانح و از سوي ديگر تغييرات روز افزون محيط، رويكردهاي سنتي و واكنشي مديريت بحران تبعات مناسبي را در پي نخواهند داشت. از اين رو گرايش هاي مختلفي به سمت نگاه نظام مند و دقيق به سمت آينده با استفاده از روش ها و ابزارهاي علمي و مستدل شكل گرفته است كه در آن ميان علم آينده پژوهي كه بيش از هفتاد سال است در كشورهاي مختلف جهان به توسعه رويكردها، نظريه ها و ابزارهاي مختلف شناخت آينده پرداخته است، يكي از تمركز هاي اصلي خود را به آمادگي در برابر بحران ها و پيشگيري از وقايعي كه باعث غافلگيري در آينده خواهد شد، معطوف كرده است. از سويي ديگر مجموعه مفاهيم و الگوهاي آينده نگاري براي اجراي نظام مند، نيازمند استفاده از قالب ها و الگوهاي اجرايي هستند. از دهه 1990 ميلادي اين الگوها كه در جهان با رويكردهاي مختلفي به كار گرفته شده است و از حالت تصادفي به حالت نظام مند تغيير شكل داده اند. هدف اصلي اين مقاله شناسايي چگونگي طبقه بندي الگوهاي موجود آينده نگاري در مديريت بحران در جهان در يك دهه گذشته است. در اين راستا، الگوهاي شاخص در حوزه آينده نگاري مديريت بحران در جهان شناسايي و بصورت تطبيقي با يكديگر مقايسه شده اند. روش شناسي استفاده شده در اين مقاله از حيث جمع آوري داده ها كتابخانه اي– اسنادي است و رويكرد حاكم بر اين مطالعه كيفي است و از حيث تجزيه و تحليل اطلاعات از نوع تطبيقي است. اين پژوهش از نظر جهت گيري هاي پژوهش از نوع كاربردي است چرا كه به بررسي الگوهاي اجرايي آينده نگاري مديريت بحران در جهان پرداخته و در صدد ارائه طبقه بندي ويژه اي جهت شفاف سازي كاربرد الگوهاي آينده نگاري در مديريت بحران است. در اين مقاله تعداد نه الگوي آينده نگاري در مديريت بحران كه چيدمان و رويكرد قابل توجهي داشته اند شناسايي و به صورت تطبيقي مورد بررسي قرار گرفته اند. هر يك از اين مدل ها بيانگر نوعي طرز تفكر، نگاه به آينده، برنامه ريزي و پيش تدبيري در خصوص آن است. نتايج حاصل از اين مطالعه در قالب جداول تطبيقي متناظر با الگوها بررسي و ارائه شده است. اين نتايج بيانگر اين موضوع است كه الگوهاي آينده نگاري در مديريت بحران روند تكاملي را طي كرده اند و با وقفه زماني نسبت به آينده نگاري فناوري، همان مسير را طي كرده اند. در اين خصوص استفاده از روش هاي آينده پژوهي به صورت مجزا، استفاده از رويكردهاي مختلف و استفاده از آينده نگاري استراتژيك در مديريت بحران از جمله الگوهاي مختلفي است كه در جهان استفاده مي شود. در اين مقاله سعي شده تا زمينه اي فراهم شود تا رويكردها و الگوهاي آينده نگاري در مديريت بحران تبيين شوند و تا چارچوب كاربردي جهت استفاده هر چه بهتر از رويكرد آينده نگاري در مديريت بحران تهيه شود