نقد ابتناي اقتصاد اسلامي بر مطلوبيت‏گرايي دو‏ساحته؛ درآمدي بر تكليف‏گرايي ديني

A Criticism of Basing Islamic Economics on Two Dimensional Utility Theory, an Introduction to Islamic Duty Based Morality

يكي از برخوردهاي معمول محققان اقتصاد اسلامي با نظريه مطلوبيت اقتصاد نئوكلاسيك، قرار دادن مؤلفه‏هاي اسلامي همچون انفاق، وقف، خمس و زكات و امثال آنها در كنار مؤلفه‏هاي تابع مطلوبيت اصلي است. اين تغيير كه با افزودن مؤلفه‏هاي ساحت اخروي انسان مسلمان همراه است، گويا به جهت رفع نقص نگاه اقتصاددانان نئوكلاسيك به انسان و تلاش در جهت توليد نظريه مطلوبيت اسلامي صورت پذيرفته است. اين نوآوري ناقص، سطحي و التقاطي كه آن را مي‏توان ناشي از ضعف روش‏شناختي اقتصاد اسلامي به حساب آورد زماني مهم جلوه مي‏كند كه عده‏اي از همين محققان اقتصاد اسلامي با تمسك به تقريري لذت‏گرايانه از نظام اخلاقي اسلام و بدون كمترين توجهي به اصول موضوعه‌ و ارزش‌هاي‌ نهفته‌ در مباني اين نظريه، به دنبال تبيين و توجيه فلسفي آن برمي‏آيند. در اين مقاله از منظري درون ديني به تبيين اشكالات و تناقضات مطلوبيت‏گرايي دوساحته پرداخته شده است، اما تمام اهتمام بر اين بوده تا در نقد و بررسي اشكالات پيش‏گفته به معرفي «تكليف‏گرايي ديني» به عنوان مبناي اخلاقي اقتصاد اسلامي پرداخته شود. به نظر مي‏رسد با توجه به تعاليم اسلامي، نظريه اخلاقي مختار، بهتر از مفهوم پرتناقض مطلوبيت‏گرايي دوساحته مي‏تواند مبيّن قاعده رفتاري يك انسان مسلمان باشد.

Some Islamic economists often in facing with the utility theory of neoclassical economics insert Islamic components such as Infaq, Waqf, khoums, Zakat and so on in the original utility function. It seems that this incomplete, superficial and eclectic innovation of Islamic economists is due to methodological weaknesses of the Islamic economics. These Islamic economists often explain and justify it philosophically by hedonistic interpretation of Islamic morality and without paying attention to hidden axioms and moral values of two Dimensional utility theory. In this way it seems problematic. In this paper we are going to explain the problems and contradictions of two dimensional utility theory from the Islamic point of view. In review of such the contradictions it will be tried to introduce "Islamic duty based morality" as moral foundation of Islamic economics. According to Islamic teachings it seems that this moral theory as a behavioural principle of a Muslim is better than two dimensional utility theory.