كاني شناسي، ژئوشيمي و خاستگاه سنگ هاي نفوذي‌‌ و خروجي‌‌ چهارفرسخ، خاور پهنه ي لوت

توده هاي نفوذي‌ و خروجي‌ چهارفرسخ در 25 كيلومتري شمال باختر نهبندان و در فاصله ي 165 كيلومتري جنوب بيرجند قرار گرفته و از نظر زمين‌شناسي در حاشيه ي خاوري پهنه لوت به حساب مي آيند. نفوذي‌هاي چهارفرسخ به سن ژوراسيك در درون شيل‌ها و ماسه ‌سنگ‌هاي سازند شمشك تزريق شده‌اند. طيف تركيبي نفوذي‌ها عبارتند از مجموعه‌اي از سنگ‌هاي گابرو، ديوريت، سينوگرانيت، كوارتزمونزونيت، توناليت هورنبلند‌دار، گرانوديوريت، گرانيت، پگماتيت، آپليت. اين واحدها از كاني‌هاي كوارتز، پلاژيوكلاز، ارتوكلاز، هورنبلند و بيوتيت بوده و بيشتر داراي بافت دانه اي هستند، و تنها در گابروها مي توان آثار پيروكسن را مشاهده كرد. خروجي‌هاي چهارفرسخ بيشتر تركيب داسيت تا آندزيت‌ دارند و داراي تركيب كاني‌شناسي پلاژيوكلاز، هورنبلند، كوارتز، بيوتيت و بافت‌ پورفيري‌ هستند. نفوذي‌هاي گرانيتوئيدي نيمه قليايي، متا‌آلومينوس تا پرآلومينوس و از نوع گرانيت‌هاي I هستند هر چند كه تمايل به آلايش به پوسته‌ نشان مي‌دهند. نمودارهاي تمايز محيط زمين ساختي نشان دهنده ي وابستگي اين توده‌ها به جايگاه گرانيتوئيدهاي قوس‌هاي آتشفشاني است. به نظر مي رسد كه تشكيل خروجي‌هاي چهارفرسخ به سن ائوسن مي تواند وابسته به فرورانش شاخه هاي اقيانوس نئوتتيس در كرتاسه باشد در حالي كه تشكيل نفوذي هاي چهارفرسخ به سن ژوراسيك با ماگماتيسم كرتاسه توجيه پذير نيست و احتمالاً تشكيل آن ها با خروجي هاي منطقه تفاوت دارد. به نظر تشكيل نفوذي هاي چهارفرسخ مشابه تشكيل توده نفوذي شاه كوه از ذوب بخشي سنگ هاي قاعده پوسته قاره اي كه در اثر هضم سنگ هاي دگرگوني و رسوبي پوسته فوقاني ميزبان خود هنگام جايگزيني آلودگي حاصل كرده اند، تشكيل شده است.