تحليل ليتوفاسيس ها و شرايط رسوب گذاري توالي آواري پالئوسن در البرز خاوري، ايران

در اين مقاله واحد سنگ چينه اي سازند فجن به سن پالئوسن در شمال باختر شاهرود (البرز خاوري) مورد مطالعه قرار گرفته است. تركيب سنگي اصلي سازند مزبور در مقطع مطالعه شده كنگلومرا و ماسه سنگ و ستبراي آن برابر با 5/172 متر است كه با همبري از نوع ناپيوستگي فرسايشي موازي، لايه هاي آهكي كرتاسه پاياني را مي پوشاند و همبري بالايي آن با سنگ آهك زيارت به سن ائوسن تدريجي است. بخش گسترده سازند فجن در مقطع مورد مطالعه را ارتوكنگلومراي پلي ميكتيك و پلي مودال با دانه هاي گرد شده تا نيمه‎گرد شده تشكيل مي دهد. جنس اين دانه‎هاي آواري كه به طور كلي كروي تا بيضوي شكل هستند، سنگ آهك، ماسه سنگ و چرت است. سنگ‌رخساره هاي كنگلومرايي پالئوسن با دو رخساره گراولي دانه‎پشتيبان (با گستردگي دانه اي بيشتر) به اشكال توده اي (Gcm) و همراه با لايه بندي افقي (Gh) مشخص مي شوند كه در سامانه رودخانه اي بريده بريده تشكيل شده اند. اين موضوع با وجود شواهدي مانند فراواني و بافت متراكم گراول ها، فابريك ايمبريكاسيون كه نشان از جريان ديرينه يك سويه دارد، نبود فسيل به دليل ماهيت اكسيدكنندگي محيط رسوبي، وجود عدسي هاي ماسه سنگي داراي لايه بندي مورب ناوه اي شكل (St) و گرد تا نيمه گرد بودن بيشتر گراول هاي موجود كه نشان از دور از منشأ بودن آنها دارد، تفسير مي شود. فراواني بار بستر بيشتر در اندازه پبل تا كابل، وجود گراول هايي در حد بولدر، نبود رسوبات گلي دشت سيلابي و تداوم جانبي زياد لايه هاي كنگلومرايي، دلايلي هستند كه محيط رسوبي شناسايي شده را از نوع رودخانه مئاندري متمايز مي كنند. لايه هاي ماسه سنگي مورد بررسي با رخساره هاي داراي ريپل‌مارك (Sr) و لايه بندي مورب مسطح (Sp) تبيين شده، از نوع ساب‌ ليتارنايت و كوارتز‌آرنايت هستند و در سامانه دلتايي تحت نفوذ كشند نهشته شده اند. معيارهاي اين تشخيص عبارتند از: وجود ساختار ريپل‌مارك تداخلي كه نمايانگر تغيير در سوي جريان حامل ذرات آواري است، نيمه‌گرد شده تا گرد شده بودن دانه هاي ماسه كه مي تواند معرف جابه‎جايي مكرر دانه ها پس از ته‌نشست در محيط رسوبي باشد، جورشدگي خوب، بلوغ بافتي بالا، ناچيز بودن مقدار ماتريكس كه وجه تمايز دلتاي مشخص شده از انواع ديگر دلتاهاست و لايه بندي مورب درهم كه آشكارترين نشانه از وجود جريان هاي رفت و برگشتي كشندي است.