عرفان به‌مثابه يك معرفت علمي مقايسه ديدگاه‌هاي قونوي و امام خميني

Mysticism as a Scientific Discipline A Comparison between Qunavi’s and Imam Khomeini's approaches

بنا بر قول مشهور، هر علمي نياز به موضوع دارد و بحث از موضوع يك علم، براي تعين و تشخص آن علم، امري ضروري است. از اين‌رو، موضوعات علم در خود آن علم مورد بررسي قرار نمي‌گيرند و اين مهم بر عهده فلسفه آن علم است. اما علم بودن عرفان به‌دليل آنكه از مقوله كشف و شهود است، هميشه معركه آراي اهل نظر بوده است و عرفا هم براي اينكه علم بودن آن را ثابت كنند، در برخي از كتب عرفان نظري، به بحث درباره موضوع و مبادي و مسائل اين علم پرداختند. از جمله منظم‌ترين و تحليلي‌ترين كتابي كه در آن موضوع علم عرفان مورد مداقه قرار گرفته است، مي‌توان از مفتاح‌الغيب صدرالدين قونوي نام برد. از نظر قونوي موضوع علم عرفان، حق تعالي است و اسماء ذات، مبادي آن ـ‌البته بر اساس اصول مشهود عرفا‌ـ اسماء صفات و افعال از مسائل علم عرفانند. اما از نظر امام خميني اساساً علوم، به شهادت تدوين تاريخي‌شان، نياز به بيان موضوع ندارند و تمايز آنها هم به سنخيت ذاتي‌شان برمي‌گردد و لذا موضوع علم عرفان نيز از نظر امام، چون ذات حق تعالي است، شخصي و جزئي است، نه حقيقي و كلي.

According to a wellknown traditional view, any specific human knowledge needs to have a specific subjectmatter by which specified and characterized.  Moreover, no scientific discipline should discuss of its own subjectmatter but this is a task must be undertaken by another discipline prior to it. As to Islamic mysticism there have been controversial whether it is a scientific discipline with a certain subjectmatter or not. Some Muslim mystics such as Qunawi, believe that God is the subjectmatter of mysticism and the Names of the Essence are its principles, and the Names of his Attributes as well as His Acts are its problems. According to Imam Khomeini’s view, however, different branches of human sciences, on the testimony of their historical development, don’t need to have a unique subjectmatter. In this point of view, the difference between several branches returns to their intrinsic authenticity. Then the subject of mysticism is God who is a personal and particular, not a universal.