تحليل اصلاحات ارضي ايران (دهه 1340) بر مبناي روش شناسي ساختار -كارگزار

برنامه اصلاحات ارضي كه از دهه 40 آغاز گشت و تا قبل از انقلاب سه مرحله را پشت سر گذراند موضوعي است كه مي توان ابعاد مختلف ان را از منظرهاي متفاوت علمي بررسي نمود. به لحاظ اقتصادي برهم زدن تغيير شيوه توليد سنتي، به لحاظ جامعه شناختي تغيير در بافت و سلسله مراتب قدرت در جامعه روستايي و در نتيجه مهاجرت روستائيان به شهرها و شكل گيري جامعه توده اي (يكي از منابع مهم انقلاب اسلامي) و به لحاظ تاريخي، مرحله نويني را در تاريخ معاصر ايران پديد آورد. اما با اين حال اصلاحات ارضي با وجود موفقيت هايي در ان مقطع، به اهداف مورد نظر نائل نيامد. در اين راستا سوال مطرح شده ان است كه چرا اصلاحات ارضي با وجود موفقيت هايي فراوان به اهداف مطلوب خود نرسيد؟ به عبارت ديگر چرا برنامه فوق مطابق با برنامه و اهداف از پيش تعيين شده ي ان، آنگونه كه بايد و شايد، به هدف مورد نظر نرسيد؟ فرضيه مطرح شده ان است كه فقدان بسترهاي فرهنگي-اجتماعي (يا ساختارها) از يك سوي و نيز عدم همكاري مناسب كارگزاران (يعني مالكان، دهقانان و شاه) از سوي ديگر باعث گرديد تا برنامه اصلاحات ارضي با وجود موفقيت هايي به اهداف مطلوب نرسد. پژوهش حاضر با استفاده از روش و نظريه ساختار-كارگزار (ساخت يابي) به اين مهم دست يافته است كه ضعف كناكنش دو سطح ساختار (عدم آمادگي شرايط فرهنگي-اجتماعي) و كارگزار (عدم همكاري مالكان، دهقانان و شاه) موجب نرسيدن برنامه اصلاحات ارضي به اهداف مطلوب شده است.