جايگاه حس و تجربه در معرفت‌شناسي و دلالت‌هاي تربيتي آن از نظر ابن‌سينا

The Role of Sense and Experience in Epistemology and its Educational Implications from the Perspective of Avicenna

اين پژوهش با روش «تحليلي و استنتاجي» و با هدف بررسي حس و تجربه، به‌عنوان يكي از راه‌هاي مهم شناخت حقايق جهان هستي از نظر ابن‌سينا و دلالت‌هاي آنها در تعليم و تربيت سامان يافته است. ابن‌سينا «حس» و «تجربه» را بسيار حايز اهميت مي‌داند تا جايي كه برخي حتي او را حس‌گرا و تجربه‌گرا مي‌نامند. وي بر اين باور است كه بيشتر معرفت‌هاي بشري بر حس مبتني است و معارف و تجربه‌هاي حسي زمينه رشد و شكوفايي توانايي عقلاني انسان را فراهم مي‌آورد. با وجود اين، «عقل»، به‌عنوان نيروي مميّز انسان از حيوان و اعتباربخش معارف بشري، در جايگاه برتر قرار دارد. يافته‌ها حاكي از آن است كه «اعتبار منطقي» و «تناسب با سطح درك و فهم فراگيران»، مهم‌ترين اصول حاكم بر محتواي آموزش به‌شمار مي‌آيد. توجه به نقش حواس و تجربه، فعال بودن فراگيران و رشد و پرورش قدرت تفكر آنان نيز از جمله موضوعاتي است كه در آموزش و يادگيري بايد مطمح نظر واقع شود.

Using an "analytical-inferential" method, the present paper seeks to study the perspective of Avicenna on the educational implications of sense and experience as important ways of understanding the realities of the universe. Avicenna regards sense and experience as very important, so much so that some even call him a sensationalist and empiricist. He believes that most of human knowledge is based on sense, and sensory knowledge and experience is the basis for the growth and development of man’s intellectual abilities, but “intellect", the ability that differentiates humans from animals and gives credit to human knowledge, has more importance. The results indicate that "logical validity" and "matching the level of students understanding” are considered as the most important criteria for educational content. Paying attention to the role of sense and experience, active role of learners and development of their thinking skills is also among the issues that should be highlighted in teaching and learning.