تبيين دلايل وقفه در سرودن مثنوي از زبان مولوي

The Causes of Disruption in Composing Masnavi Manavi

یكی از بحث‏برانگیزترین بخش‌های مثنوی كه همواره دیدگاه‌های متفاوتی در تأویل و تفسیر آن مطرح شده است، ابیات نخستین دفتر دوم آن است. در این ابیات، مولوی به‌صورت ضمنی و غیرصریح، درباره علت ایجاد وقفه در سیر سرودن مثنوی سخن می‌گوید؛ البته شارحان مثنوی نیز در تفسیر و شرح این ابیات و توجیه این تأخیر، مطالب گوناگون و مختلفی بیان‌كرده‌اند. در این پژوهش، با نگاهی متفاوت و با اندكی تأمل در مفاهیم دیباچه‌های منثور مثنوی و مقایسة آن با مضامین ابیات پایانیِ دفتر اول، نخستین ابیات پیش‏گفتار دفتر دوم، و ابیات آغازین دفتر سوم، مطالب جدیدی دربارة سبب تأخیر در سرودن این دفاتر به دست داده‌می‌شود. براساس نتایج این تحقیق و نشانه‌هایی كه در ویژگی‌های ظاهر و غیرظاهر كلام در ابیات پایانی دفتر اول و در دیباچه و پیش‌گفتار آغاز دفتر دوم دیدهمی‌شود، این تأخیر از سویی متأثر از احوال متكلم است و از سوی دیگر، احوال مخاطبان و شرایط بافت‌موقعیتی عامل آن به‏شمارمی‏آید. با توجه به اینكه نتایج این پژوهش براساس روش تفسیر متن به خود آن متن بنا نهاده شدهاست، مطالب آن در توجیه فترت بین دو دفتر نخستین این منظومه و تأخیر در آغاز دفتر سوم به صواب نزدیك‌تر و با افكار مولوی منطبق‌تر است.  

  One of the most controversial sections of Masnavi Manavi is the opening verses of   Book II that about them different views of the interpretation have been suggested. In these verses, Jalāl al-Din Rūmi speaks implicitly of the causes of disruption in composing Masnavi Manavi. Also, the commentators of Masnavi Manavi have spoken about this very disruption and analyzed these verses. The present article attempts to propose new ideas about the causes of this disruption. To do this, we consider the prose prefaces of Masnavi and compare them with the final verses of the Book I, the first verses of Book II and Book III. The results indicates that on the one hand, the reason of the delay is due to the mood of the poet and on the hand it is due to the mood which the audiences were and the content of circumstances in general. As the present research is based on interpretation of the text, we believe that this article explains the cause of delay of composing the Book III and the period of inactivity better.