تعيين سن مورفومتري مخروط سيندر خاتون‌باغ، شمال خاوري مهاباد، استان آذربايجان غربي

Morphometric age of Khatoon-Bagh cinder cone, NE of Mahabad, West Azerbaijan province

مخروط سيندر رخنمون يافته در جنوب روستاي خاتون‌باغ، شمال خاوري مهاباد، استان آذربايجان غربي، از پايين به بالا شامل سه بخش است. بخش زيرين دربردارنده لايه‌هاي سرشار از اسكوري، خاكستر، تفرا، بخش مياني شامل لايه‌هاي اسكوري حاوي بمب و بخش بالايي از لايه‌هاي مملو از بمب آتش‌فشاني با ميزان كمتري اسكوري است. تركيب غالب اين فراورده‌هاي آتشفشاني، اليوين‌بازالت است. در تعيين سن مورفومتري مخروط سيندر خاتون‌باغ، داده‌هاي مورفومتري موردنياز با كمك نقشه‌هاي توپوگرافي و محاسبات مدل رقومي ارتفاعي (DEM) به‌دست‌آمده‌اند. پارامترهاي اصلي مخروط، مانند ارتفاع، قطر قاعده و دهانه كراتر، براي محاسبه نسبت Hco/Wco و زاويه شيب ميانگين اندازه‌گيري شدند. با توجه به پارامترهاي اصلي، مخروط سيندر مورد مطالعه در قاعده شكل بيضوي و در دهانه كراتر خود شكل فرابيضوي داشته و مي‌توان آن را در نوع مخروط نعل اسبي دسته‌بندي نمود. با مقايسه پارامترهاي اصلي محاسبه شده با پارامترهاي مخروط‌هاي سيندر در ساير مناطق دنيا، مي‌توان نتيجه گرفت كه ابعاد اين مخروط به ميانگين جهاني آن بسيار نزديك است. ازآنجايي‌كه با افزايش سن مخروط، ارتفاع، نسبت ارتفاع به قطر و زاويه شيب مخروط در اثر فرسايش كاهش مي‌يابد لذا از نسبت Hco/Wco مي‌توان جهت تعيين سن مورفومتري مخروط‌ها استفاده نمود. با مقايسه نسبت Hco/Wco مخروط خاتون‌باغ با نسبت‌هاي پيشنهادي Porker (1972) و داده‌هاي سن‌سنجي Wood (1980b) و Sucipta et al. (2006)، مي‌توان سن نسبي 7/0 تا 2 ميليون سال را براي مخروط خاتون‌باغ تخمين زد كه با سن چينه‌شناسي مستند در نقشه‌هاي زمين‌شناسي منطقه مطابقت دارد.

Scoria cone near Khatoon-Bagh, NE of Mahabad in West Azerbaijan province consists of 3 Parts: Lower part containlayer of scoria, ash and tephra, middle part consist of volcanic bomb-bearing scoria and finally (Cupper part) a layer full of bomb. Their composition is mainly olivine basalt. The morphometric data used for morphologic age were either derived by manual measurement on topographic maps and by Digital Elevation Model-based (DEM) calculations. The main parameters of cone such as height, basal and crater diameter have been measured for calculation of Hco/Wco ratio and average slope angle. The main parameters show that the basal shape of this cinder cone is elliptical and at the crater is super elliptical, therefore can categorize it as horseshoe-shaped cone. The comparison of main parameters from a number of previous studied cinder cones from around the world suggest that dimensions of Khatoon-Bagh cone is similar to global average. Since with the increase in age and degradation of cone, the height, height to diameter and slope angle of cone will decrease, so Hco/Wco could be used for morphometric ages. According to Wood (1980b) and Sucipta et al. (2006) aging data and Porker (1972)’s relations, the relative age of Khatoon-Bagh cinder cone estimate 0.7-2 Ma which is in agreement with stratigraphic age in geological maps.