بررسي ويژگي‌هاي آناتومي، فيزيكي و شيميايي چوب گونه تند رشد گز شاهي (Tamarix aphylla L.)

Wood anatomy and physical and chemical properties of fast growing Athel tamarisk (Tamarix aphylla L.)

گز شاهي (Tamarix aphylla) درختي تند رشد و هميشه‌سبز بوده كه در بيشتر خاك‌ها رشد كرده و شرايط شوري را تحمل مي‌كند. عليرغم اهميت زيستمحيطي و پراكنش خوب آن در مناطق مركزي و جنوبي ايران، ويژگي‌هاي چوب اين گونه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. با اين حال، به تازگي استفاده از اين گونه براي صنايع سلولزي در مناطق خشك كشورهاي خاورميانه مورد توجه قرار گرفته است. از اين رو، به منظور تعيين ويژگي‌هاي آناتومي، فيزيكي و شيميايي چوب گز شاهي، سه اصله درخت سالم واقع در منطقه زابل (استان سيستان و بلوچستان) به طور تصادفي انتخاب و قطع شدند. ويژگي‌هاي آناتومي چوب اين گونه بطور دقيق و براساس فهرست ويژگي‌هاي ميكروسكوپي براي شناسايي پهن‌برگان انجمن بين‌المللي آناتوميست‌هاي چوب جهان، تعيين شد. همچنين توزيع ليگنين در عناصر بافت چوبي با استفاده از ميكروسكوپ فلوئورسنس مورد بررسي قرار گرفت. محاسبه ضرايب بيومتري الياف نشان داد كه گرچه الياف اين گونه، كيفيت عالي ندارند ولي درمقايسه با ديگر پهن‌برگان مورد استفاده در صنايع كاغذسازي، داراي استانداردهاي لازم مي‌باشند. در بررسي ويژگي‌هاي شيميايي، مشخص شد كه چوب گز، نسبتاً سلولز كمي دارد (39%) كه اين مساله ممكن است ناشي از وجود حجم زيادي از سلول‌هاي پارانشيمي ديواره نازك در بافت چوبي باشد. ليگنين اين گونه در مقايسه با ميانگين پهن‌برگان اندكي بيشتر بوده و تمركز آن در آوندها و فيبرها است. ويژگي‌هاي فيزيكي چوبِ نمونه‌هاي مورد بررسي (جرم حجمي و ضرايب همكشيدگي) در دامنه ديگر گونه‌هاي پهن‌برگ سبك و تندرشد قرار گرفت و از اين رو انتظار مي‌رود كيفيتي مانند اين چوب‌ها داشته باشد.

Athel tamarisk (Tamarix aphylla) is a fast growing, evergreen tree succeeding in the most soils and can tolerate the saline conditions. Despite its ecological importance and wide distribution in central and southern parts of Iran, wood properties of this species has little been concerned. However, the potential of this species in cellulosic industries of Middle East dry countries has recently been focused. Hence, to study wood anatomy and physical and chemical properties of Athel tamarisk, 3 stands were selected and felled from the Zabol region (Sistan and Baluchestan province). Wood anatomical features of this species were studied and listed according to the list of microscopic features for hardwood identification by IAWA Committee. In addition, lignin distribution in xylem was studied using fluorescence microscopy. Calculating fiber biometry features assessed that although fiber quality is not perfect but meets the standards of paper production, comparing other commercially used hardwoods in this industry. According to chemical composition analysis, cellulose content of this wood is rather low (39%) which could be a result of large amount of thinwalled paranchyma cells in xylem. Lignin content is a bit higher than average hardwoods and this component is concentrated in vessels and fibers. Physical properties of studied wood samples (specific gravity and shrinkage values) were in the range of other lightweight and fast growing hardwoods and thus this wood is expected to have similar enduse quality.