بررسي فراواني قارچ‌هاي آربوسكولار ميكوريزا در خاك و ريشه گياهان دارويي باغ بوعلي سينا در همدان، ايران

The occurrence of arbuscular mycorrhizal fungi in soil and root of medicinal plants in BuAli Sina garden in Hamadan, Iran

مقدمه: بررسي همزيستي ميان قارچ‌هاي ميكوريزي آربوسكولار و گياهان دارويي بسيار مهم است. آگاهي درباره همزيستي گونه‌هاي گياهان دارويي با قارچ‌هاي ميكوريزي آربوسكولار در سرزمين‌هاي نيمه خشك ايران بسيار اندك است. اين آگاهي مي‌تواند دانش ما را درباره زيست شناسي و بوم‌شناسي اين گونه گياهان افزايش دهد. مواد و روش‏‏ها: براي بررسي همزيستي آريوسكولار ميكوريزا در 48 گونه گياهي دارويي (از 9 خانواده گياهي) از رنگ‌آميزي ريشه بهره‌گيري شد. خاك پيرامون ريشه هر يك از آن‌ها جداگانه برداشت شد و ويژگي‌هايي از آن كه مي‌تواند بر همزيستي ميكوريزي آربوسكولار نقش داشته باشد، آزمايش شد. همچنين همبستگي ويژگي‌هاي گوناگون خاك كه بر همزيستي ميان گياهان و قارچ‌هاي ميكوريزي آربوسكولار و اسپورزايي آنها نقش دارند، بررسي شد. نتايج: در ميان گياهان بررسي شده گياهان شاهي، كلم، شببو، خاكشير، چغندر، اسپناج، پنيرك، قيچ لوبيايي و باباآدم بدون همزيستي ميكوريز آربوسكولي در ريشه خود بودند. كلونيزاسيون ريشه و فراواني اسپور در خاك پيرامون ريشه گياهان خانواده‌هاي گوناگون ناهمانند بود، به گونه‌اي كه در گياهان چند ساله كمي بيشتر از گياهان يك ساله بود. از ميان ويژگي‌هاي گوناگون خاك، دانه بندي و فسفر فراهم آن بر پيدايش همزيستي و همچنين، بر فراواني اسپورها در خاك پيامد نمايان‌تري داشتند. بحث و نتيجه‏گيري: اگرچه همانند ديگر پژوهش‌ها، در بسياري از گياهان دارويي خانواده شببو همزيستي ميكوريزي ديده نشد، ولي در ميان گياهان اين خانواده گونه‌هايي يافت شد كه داراي اين همزيستي بودند. در گياهان دارويي بررسي شده وابستگي فراواني اسپور قارچ‌هاي ميكوريزي به ويژگي‌هاي خاك بسيار بيشتر از وابستگي درصد ميكوريزي شدن ريشه گياه به ويژگي‌هاي خاك بود. افزايش درصد ميكوريزي شدن ريشه گياهان دارويي و فراواني اسپور قارچ هاي ميكوريزي با كاهش درصد رس و فسفر فراهم و با افزايش درصد شن خاك نشان مي دهد كه گياهان براي رشد كردن در خاك هاي كم بارور و زيستگاه هاي دشوار بيشتر به اين همزيستي وابسته هستند.

Introduction: The study of symbiotic relationship between arbuscular mycorrhizal fungi (AMF) and medicinal plants is very important. Information about the symbiosis of medicinal plant species with AMF in the semiarid regions of Iran is rare. This information allows increasing knowledge of the biology and ecology of these plant species. Materials and methods: The existence of AM symbiosis in 48 medicinal plant species (belonging to 9 families) was studied by root staining. Soil around the root of each species was sampled and analyzed for all soil properties which may be interrelated to AM symbiosis. The importance of different soil properties in AMF and plant biological relationship and the dependency of root colonization and spore formation by AMF on soil properties were statistically analyzed. Results: Among them Lepidium sativum, Brassica oleracea, Cheiranthus cheiri, Beta vulgaris, Spinacia oleracea, Malva sylvestris, Zygophyllum fabago, Arctium Lappa have not been colonized by AM fungi. Colonization and spore density of perennial plants were slightly higher than those of annual plants and were varied among different plant families. Soil texture and available phosphorous were the most important soil properties affecting fungal root colonization and spore numbers. Discussion and conclusion: Although in accordance with other researches, most of the medicinal plants from Brassicaceae family had no mycorrhizal symbiosis, a few of them had this type of symbiosis. Dependency of spore formation by AM fungi on soil properties was higher than dependency of root colonization percentage on soil properties. Increasing root colonization and spore numbers with increasing the percentage of sand and decreasing the percentage of clay and available phosphorous in soils show that plants are more depended on mycorrhizal symbiosis in hard environments and less productive soils.