گذار از موازنه گرايي منطقه اي به تنش زدايي در سياست خارجي تركيه

Tension Development and Transition from Turkish strategical balancing in the Middle East

سياست خارجي تركيه در سال‌هاي 2014 تا 2016 در فرايند عثمان‌گرايي جديد قرار گرفت؛ يعني حوزه‌هاي جداشده از امپراتوري عثماني در سال 1919 و براساس معاهده سِوْر بخشي از حوزه خارج نزديك تركيه خواهد بود. براساس چنين نگرشي، رهبران سياسي جديد تركيه گرايش به مذهب‌گرايي را با الگوهاي كنش راهبردي جديد در مقابله با ايران پيوند دادند. در اين فرايند، داود اوغلو و اردوغان از فضاي موازنه‌گرايي راهبردي خارج شدند و براي تأثيرگذاري در حوزه خارج نزديك، به جهان عرب گرايش پيدا كردند. گذار از موازنه‏گرايي را مي‏توان انعكاس ظهور سازوكارهاي مربوط به نوعثمان‏گرايي دانست. نوعثمان‏گرايي با واقعيت‏هاي مربوط به خلافت و گروه‏هاي خلافت‏گرا پيوند پيدا كرده است. اگرچه داود اوغلو نظريه «عمق راهبردي، موقعيت تركيه در صحنه بين‌المللي» را ارائه كرد؛ اما چنين رويكردي، نتوانست در سياست امنيتي تركيه زمينه‏هاي مربوط به موازنه‏گرايي منطقه‏اي را ايجاد كند. پيوندهاي راهبردي تركيه و عربستان روند موازنه‏گرايي را تحت تأثير قرار داده است. در اين مقاله نشان داده مي‏شود كه «راهبرد موازنه‌‌گرايي» براي به حداقل‌رساندن تضادهاي تركيه با محيط پيراموني به‌ويژه خاورميانه عربي و شرق مديترانه كاركرد خود را از دست داده است. سؤال اصلي مقاله اين است كه: «چرا موازنه‏گرايي راهبردي در سياست خارجي حزب عدالت و توسعه دگرگون شده است؟» فرضيه مقاله بر اين موضوع تأكيد دارد كه: «بحران‏هاي منطقه‏اي و شكل‏گيري تضادهاي امنيتي جديد در خاورميانه زمينه حمايت از خلافت‏گرايي منطقه‏اي در سياست خارجي تركيه را اجتناب‏ناپذير ساخته است؛ در‏حالي‏كه موازنه‌‌گرايي راهبردي تركيه معطوف به گسترش الگوي تعامل همكاري ـ رقابت براساس ضرورت‌‌هاي سياست بين‌‌الملل و نيازهاي راهبردي تركيه در پيمان‌‌هاي منطقه‌‌اي و جهاني» است.

Abstract Transition from balancing can be regarded as the advent of neoOttomanize strategies. NeoOttomanize has found new ties with the realities of Caliphate and ruleoriented groups. Since the Justice and Development Party has close ideological ties with the ruleoriented Society of the Muslim Brothers, it has exerted notable influence on the mechanisms concerning political and security roles it can play in Turkey and the Middle East. The new assessment of the elements of power and the political role played by Turkey goes back to the time when the Justice and Development Party made an attempt to follow a new model of neoOttomanize in the structure as well as the regional strategic goals of Turkey. Although Ahmet Davutoğlu brought forward the theory of Strategic Depth: Turkey’s Position in International Relations”, the approach could not pave the grounds for regional balancing in Turkey’s security policies. The strategic ties of Turkey and Saudi Arabia have affected the balancing process. The present study shows the “balancing strategy” has failed in its function to minimize the contradictions between Turkey and its surrounding including the Arabic Middle East and the East Mediterranean. The key question posed by the article is “Why the strategic balancing in the Justice and Development Party’s foreign policy has undergone a change?” Our hypothesis stresses that regional crises and emergence of new security contradictions in the Middle East has made it inevitable for Turkey to support regional Caliphate in its foreign policy while Turkey’s strategic balancing is inclined towards developing the interactioncooperationcompetition model with regards to the necessities of international policies as well as the strategic necessities of Turkey in its regional and international treaties.