مسئوليت و نقش دولت‌هاي حوزه خليج‌فارس در حفاظت از محيط‌ زيست

The Persian Gulf Countries' Responsibilities and Their Roles in Environmental Protection

خليج‌فارس و درياي عمان از نظر وجود منابع عظيم نفت و گاز و شرايط خاص زيست‌محيطي و بـهره‌‌برداري‌هايي كه از اين محيط و منابع مي‌شود به‌شكل مستمر در معرض خطراتي است كه اهميت خاصي دارد. حساسيت راهبردي آن و تنش‌هاي سياسي و نظامي و موضوعات اقتصادي، محيط‌زيست دريايي اين منطقه را  تحت تأثير قرار داده و خليج‌فارس و درياي عمان را به يكي از آلوده‌ترين مناطق دريايي تبديل كرده است. خليج‌فارس يكي از با ارزش‌ترين زيست بـوم‌هاي آبي جهان است كه با وجود متنوع‌ترين رويش‌هاي گرمسيري و گونه‌هاي مختلف جانداران آبزي شرايط بسيار ويژه‌اي دارد كه محيط‌زيست آن را تبديل به محيطي بسيار حساس و شكننده كرده است. اين ويـژگي سبب شده است تا در دهه‌هاي پاياني قرن بيستم نظام‌هاي مهم حقوقي براي حمايت گسترده‌تر از محيط‌زيست اين منطقه درپي ايجاد تغييراتي برآيند. در اين راستا افزون برحقوق خصوصي، حقوق عمومي و بين‌الملل نيز در اين زمينه فـعال بوده است. با توجه به اين واقعيت كه اساساً به‌كارگيري مديريت زيست‌محيطي در محيطي همچون خليج‌فارس در چارچوب يك پيمان همكاري جمعي زيست‌محيطي ممكن است و تلاش كشورها به‌شكل انفرادي به نتيجه نخواهد رسيد، همكاري در چارچوب يك كنوانسيون زيست‌محيطي باعنوان كنوانسيون همكاري‌هاي منطقه‌اي كويت در زمينه محيط‌زيست مورد نظر كشورهاي اين حوزه قرار گرفته است. باتوجه به اهميت اين محيط‌زيست دريايي،اگر سازوكاري براي كنترل آلودگي وجود نداشته باشد، زمينه نابودي آن فراهم خواهد شد. در اين مقاله تلاش شده است تا با بررسي قوانين و مقررات و ساختارهاي موجود در مورد مسئوليت دولت‌ها و مديريت مناسب در رفع آلاينده‌ها در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي به شناسايي نقاط قوت و ضعـف آن‌ها و نيازهاي موجود پرداخته شود و  براي برون رفت از اين بحران راه‌حل‌هايي بيان شود.

Abstract Due to existence of huge oil and gas resources and specific ecological conditions of the region and exploitation of these resources and environment by the adjacent countries, the Persian Gulf is exposed to continuous pollution risks. The strategic sensitivity of the region and political and military tensions and economic issues overshadows the important issues such as marine environment in this region and converted the Persian Gulf into one of the most polluted marine areas. The specific conditions of the region has caused that in the last decade of the 20th century, the major legal institutions attempted to affect changes for widespread support for environmental protection of this vital waterway. Taking into consideration that in principle, implementation of environmental protection management on a single base by each country is impossible and no use, therefore, the Persian Gulf countries decided to act in the framework of collective cooperation by concluding Kuwait convention on regional cooperation for environmental protection. In this article we try to check the terms and structures in the state responsibility, management and proper removal of pollutants in the region and internationally to identify strengths and weaknesses and the needs to be addressed and in that context to find solutions to achieve out of this crisis.