بررسي انتقادي گونه شناسي تعاريف دين

هر پژوهشي در قلمرو دين ـ چه فلسفي و چه غير آن ـ بر تعريف ويژه اي از دين استوار است. درباره ممكن يا ناممكن بودن ارائه تعريفي جامع و مانع از دين، به گونه اي كه همه اديان را در بر گيرد و شامل غير دين نشود، بايد گفت كه چالش فراواني دين و مشكلات بسيار ديگر، راه را براي ارائه تعريفي كه جامع همه اديان و مانع غير دين باشد، دشوار كرده است. همراه با علمي شدن مطالعات ديني در غرب، روان شناسان، جامعه شناسان، متكلمان و فيلسوفان دين، هر كدام از نگاه خويش براي دين، تعريفي ارائه دادند كه مباحث خود را پيرامون دين مورد نظر پيش ببرند. بسياري از آنان در تعاريف خود دچار يك جانبه نگري، تحويل بردن دين و فروكاستن آن به بُعد رواني، اخلاقي يا اجتماعي آن شدند و با فراموش كردن اجزاي بنيادي دين، اساس دين را تنها به يكي از پيام ها يا كاركردهاي اجتماعي، اخلاقي و يا رواني دين فروكاسته و ذات و ماهيت دين را بر اساس آن تعريف كرده اند كه در بررسي هاي بي طرفانه فلسفي، تعاريف كاملي براي دين به شمار نمي آيند. در اين مقاله پس از ارائه دسته بندي مناسب از تعريف هاي ارائه شده، به نقد و بررسي و ميزان جامعيت و ساير شروط اين تعريف ها پرداخته و نظريه اي را كه به واقع نزديك تر است نيز ارائه داديم.