كليدواژه :
عليت و ضرورت علي , مطهري و هيوم , فلسفه اسلامي , تحليل عليت نزد هيوم
چكيده فارسي :
عليت در فلسفه غرب و فلسفه اسلامي در دو حوزه مابعدالطبيعه و طبيعيات مطرح مي شود. اما در فلسفه اسلامي به تبيين مابعدالطبيعي عليت اهميت فراوان داده شده. در غرب با فلسفه تجربي و انتقادات هيوم و در نهايت با فلسفه كانت كه معرفت متافيزيكي را امكان ناپذير اعلام كرد، تبيين و تحليل مابعدالطبيعي عليت به كنار مي رود هر چند به طور كامل از بين نمي رود. به تبع آن اثبات خداوند از طريق اصل عليت نيز خدشه دار مي شود. اما در فلسفه اسلامي و بويژه فلسفه صدرايي اين اصل به اعتبار و قوت خود پابرجاست. در اين مقاله ابتدا به تحليل مفهوم عليت از نظر استاد مطهري و هيوم ، سپس به بررسي تفاوت هاي ديدگاههاي اين دو متفكر در اين خصوص و در پايان به جمع بندي و نتيجه گيري اين ديدگاهها پرداخته ايم. استاد مطهري بر مبناي اصل ركين اصالت وجود و با عنايت به مباحث متفكران غربي نگاهي نو به حكمت متعاليه افكنده و به اثبات عقلي اصل ضرورت و سنخيت علي معلولي پرداخته و آن را اصلي واقعي و خارجي مي داند اما هيوم با تبيين تجربي اصل عليت تيشه به ريشه اصل ضرورت و سنخيت زده و عليت را امري ذهني تلقي مي كند. در عين حال به پاره اي از انتقادات هيوم در باب عليت طبيعي نمي توان پاسخي در خور داد و اين اشكالات همچنان چشم به راه پاسخ هاي جديد است
چكيده لاتين :
Causality, in metaphysics as well as natural sciences,
has been discussed for long by western philosophy
and Islamic philosophy. Metaphysical explanation of
causality, however, has been of a great importance in
Islamic philosophy. Empirical philosophy together
with Hume’s criticism and finally through philosophy
of Kant who denied any metaphysical knowledge,
have made it impossible for causality to be
metaphysically explained in the modern period of the
West. It was, then, hardly possible to prove Divine
existence based on the principle of causality.
However, Islamic philosophy, particularly
Mulla Sadra's philosophy, has taken the principle
intact. Comparing, at first, David Hume and Morteza
Motahari on the causality, this paper outlines theirs
differences and finally we present our conclusion.
Based on the very fundamental principle of priority of
existence and regarding western thinker’s literature,
Motahari made a new look at Sadra’s philosophy and
attempted to makeup a rational explanation of the
necessity and symmetry of cause and effect and
showed that causality is a factual and external
principle. Hume, however ,aimed to an empirical
explanation of principle of causality. And in doing so,
he destabilized the necessity and symmetry of cause
and effect and reached to a subjective causality. Yet,
it is, to some extent, difficult to appropriately answer
some challenges made by Hume against natural
causality. His criticisms are still in need of some
refashioned answers.
