مديريت بحران در بافت‏ هاي فرسوده ‏‏ي شهري با استفاده از روشSWOT و QSPM مطالعه ‏ي موردي: منطقه ‏ي چهار مشهد

Crisis Management in Urban Distressed Area Using SWOT and QSPM Case Study: District four of Mashhad

برنامه ريزي و مديريت سوانح و حوادث طبيعي كه سبب تحميل خسارت‏ هاي جاني، مالي و محيطي به فضاها و ساكنان مناطق شهري مي ‏شود، بايد به‏ منزله ‏ي يك راهبرد اساسي در همه ‏ي مراحل برنامه‏ ريزي و برنامه ‏هاي توسعه‏ ي شهري مد نظر قرار گرفته شود. توجه به اين امر، به‏ ويژه براي بافت ‏هاي فرسوده، به‏ منزله ‏ي زيرسيستم‏ هايي از سيستم شهري، كه دچار بي‏ سازماني، بي‏ تعادلي و بي‏ قوارگي بوده و انجام عمليات خدمات ‏رساني و امداد و نجات را در هنگام بروز بحران‏ ها با مشكل مواجه مي‏سازد، حائز اهميت فراوان ‏تري است. بر اين اساس در اين پژوهش به برنامه‏ ريزي مديريت بحران در بافت فرسوده‏ ي منطقه ‏ي چهار شهر مشهد با استفاده از روش SWOT و QSPM پرداخته شده است. اين پژوهش به لحاظ هدف از نوع كاربردي است. در اين پژوهش ابتدا نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهديد پيش روي مديريت بحران در بافت فرسوده ‏ي منطقه ‏ي چهار شهر مشهد شناسايي گرديد. سپس با استفاده از مدل SWOT راهبردهايي متناسب با وضعيت دروني و بيروني بافت ارائه گرديد. در مرحله‏ي بعد ضمن تعيين وضعيت محدوده‏ي مورد مطالعه با استفاده از ماتريس داخلي ـ خارجي، راهبردهاي وضعيت جاري محدوده‏ي مورد مطالعه با استفاده از مدل QSPM مورد اولويت‏ بندي قرار گرفتند. نتايج حاصل از تحقيق نشان داد كه وضعيت موجود مديريت بحران در بافت فرسوده‏ ي منطقه‏ي چهار شهر مشهد در حالت انطباقي قرار دارد. ازاين‏رو براي مديريت بحران در اين بافت بايد ضمن توجه به نقاط ضعف درون بافت، در بهره ‏گيري از فرصت ‏هاي بيروني با هدف رفع نقاط ضعف سعي كرد. بدين‏ منظور استفاده از سياست‏ هاي تنظيم مجدد زمين، گسترش عدالت اجتماعي و تسريع در روند نوسازي و به سازي به‏ ويژه مقاوم‏ سازي ساختمان‏ ها مي‏ تواند مديريت صحيح و منطقي بحران در اين بافت را به همراه داشته باشد.

Abstract While natural disasters and crisis cause damages and casualties on urban areas and residents, planning and management of natural disaster should be considered as a major approach in all stages of redevelopment plans of urban areas. The role of this issue becomes more critical when the old and heritage areas with disordered planning are considered. This disorderliness could completely interrupt the procedure rescue and relief services during emergency condition. This study aims to present emergency management planning for the fourth district of Mashhad by QSPM and SWOT techniques. This study is an applied research which tries to identify strength, opportunity, weakness and threats for emergency management for old urbanization of fourth district of Mashhad. Then, by using SWOT approach the new policies are introduced. In the next step, QSPM was employed to rank the policies while current situation of study area was evaluated by internal – external matrix. The results showed that the current situation of crisis management in the context of the research area is in the reflection mode. Hence, the following approaches should be considered as redeveloping the land-use policies, promote social justice and expedite the process of modernization and improvement of retrofitting buildings, especially in the context of a crisis management.