تأثير افزايش غلظت گاز دي­ اكسيد كربن بر ويژگي ­هاي مرفولوژيك و جذب عناصر غذايي در گندم تحت شرايط رقابت با علف هرز يولاف وحشي (Avena ludoviciana L.)

سابقه و هدف: گندم با نام علمي Triticum aestivum در مساحت گسترده­اي از زمين‌هاي كشاورزي جهان كشت مي­شود. يولاف وحشي (Avena ludoviciana L.) يكي از مهم‌ترين علف­هاي هرز زيانبار در گندمزارهاست. ميزان زيان وارد شده به عملكرد گندم در نتيجه تداخل با علف هرز يولاف وحشي تحت تأثير تراكم علف هرز مي­باشد. با افزايش غلظت CO2 رقابت گياهان زراعي و علف­هاي هرز تغيير خواهد كرد. با توجه به اهميت گندم در تامين امنيت غذايي و همچنين زيان شايان توجه علف هرز يولاف وحشي در گندمزارها، اين آزمايش با هدف بررسي تأثير افزايش غلظت گاز CO2 بر صفات مورفولوژيك (ريخت‌شناختي)، عناصر غذايي و عملكرد گندم در شرايط رقابت با علف هرز يولاف وحشي اجرا شد.مواد و روش ­ها: اين آزمايش به صورت كرت­هاي خرد شده در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 92-1391 در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس انجام شد. سه غلظت گاز CO2 شامل غلظت‌هاي 400، 700 و 1000 (قسمت در ميليون) به عنوان عامل اصلي و عامل فرعي شامل پنج تراكم صفر، 25، 50، 75 و 100 بوته در مترمربع علف هرز يولاف وحشي بود. در اين تحقيق براي فراهم آوردن شرايط همانند و يكسان سازي كليه­ ي تيمار‌ها، اتاقك‌هاي رشد روباز در همه­ كرت‌هاي مورد بررسي ‌ايجاد شد.نتايج و بحث: افزايش غلظت گاز CO2 باعث افزايش ارتفاع و افزايش تراكم علف هرز يولاف وحشي باعث كاهش ارتفاع بوته گندم شد. بررسي­ها گوياي آن است كه تراكم 100 بوته در متر‌مربع علف هرز نسبت به تيمار شاهد در غلظت 400 قسمت در ميليون CO2 باعث 10/27 درصد، درغلظت 700 قسمت در ميليون CO2 باعث 02/31 درصد و در غلظت 1000 قسمت در ميليون CO2 باعث 39/35 درصد كاهش ارتفاع بوته گندم شد. تراكم 100 بوته در متر‌مربع يولاف وحشي نسبت به تيمار شاهد باعث كاهش 8/48 درصد طول سنبله، 81 درصد عملكرد دانه گندم شد. همچنين به‌ طور‌كلي افزايش غلظت گاز CO2 و تراكم علف هرز يولاف وحشي به ترتيب موجب افزايش و كاهش جذب عناصر نيتروژن، فسفر، پتاسيم، آهن، روي و مس در گندم شد. به‌طور كلي روند كاهش عملكرد دانه گندم در غلظت‌هاي مختلف گاز دي‌اكسيد كربن تا تراكم حدود 50 بوته در مترمربع علف هرز يولاف وحشي با شيب تند كاهش يافت و روند خطي داشت، اما از اين تراكم به بعد تا تراكم 100 بوته در مترمربع علف هرز يولاف وحشي از شيب كاهش عملكرد دانه گندم كاسته شد، به طوري كه به نظر مي‌رسد به احتمال در صورت افزايش تراكم علف هرز بيش از 100 بوته در مترمربع نمودار روند ثابت را در پيش مي‌گرفت. بنابراين با توجه نتايج به دست آمده، بيشترين كاهش عملكرد دانه گندم برابر 78 درصد و در تراكم‌ 100 بوته در مترمربع پيش آمد.نتيجه ­گيري: افزايش غلظت گاز CO2 باعث افزايش ارتفاع بوته، طول سنبله و عملكرد دانه گندم شد. ميزان زيان وارد شده به عملكرد گياه زراعي گندم در نتيجه تداخل با علف هرز يولاف وحشي تحت تأثير تراكم علف هرز مي ­باشد، كه با تغيير تراكم يولاف وحشي تغييرپذيري­ هاي گسترده­اي در واكنش­ هاي رشد گندم ‌از جمله عملكرد دانه آن بر اثر تحت تأثير قرار گرفتن تقاضا براي نهاده ­هاي محيطي مشاهده شد.