بررسي تأثير حفاظت بر سهم مؤلفه هاي تنوع و ساختار جامعه ­هاي گياهي در پارك ملي گلستان و نواحي اطراف

سابقه و هدف: چراي سنگين دام از جمله فعاليت هايي است كه مي تواند تنوع گونه‌هاي گياهي را تهديد كند. به طوري كه چراي انتخابي دام مي‌تواند منجر به افزايش يكنواختي پوشش گياهي و در نتيجه غالب شدن شمار اندكي از گونه هاي غيرخوشخوراك در يك منطقه شود . براي ارزيابي تأثير عامل ­هاي محيطي بر بوم ­نظام­هاي مختلف مي‌توان از روش‌هاي اندازه‌گيري تنوع گونه‌اي استفاده كرد. در واقع تنوع گونه‌اي در يك بوم­ نظام­، بازتابي از تأثير عامل­ هاي مختلف محيطي بر بوم ­نظام­ و وضعيت آن است. هم اكنون چراي بي‌رويه در مراتع و چراگاه‌هاي همجوار پارك ملي گلستان مشاهده مي‌شود. اين امر مي‌تواند تهديدي جدي براي بوم ­نظام منطقه باشد.مواد و روش‌ها: نظر به اهميت مطالب بيان شده، به منظور آگاهي از سهم مؤلفه‌هاي تنوع زيستي و تركيب جامعه­ هاي گياهي در زيستگاه‌هاي زير فشار مختلف چراي دام، اين آزمايش در سال‌هاي 91-1390 در پارك ملي گلستان و نواحي اطراف آن به اجرا درآمد. به اين منظور چهار زيستگاه شامل زيستگاه دست­ نخورده (بكر) واقع در پارك ملي گلستان، زيستگاه رهاشده (مناطقي از پارك ملي گلستان كه از حدود سال 1342 پس از تبديل شدن منطقه به پارك ملي، خالي از سكنه بود)، زيستگاه‌هاي با چراي فصلي (منطقه حفاظت‌شده قرخود و نواحي اطراف آن) و زيستگاه‌هاي زير چراي شديد در روستاهاي همجوار پارك ملي گلستان انتخاب و از هر چهار زيستگاه به شمار 6 تكرار مشخص و در هر تكرار با استفاده از 10 قاب يك مترمربعي غناي گونه‌اي و درصد پوشش تاجي ثبت شد. در اين آزمايش براي تفكيك مؤلفه‌هاي تنوع از روش تجزيه ‌و تحليل SHE استفاده شد. افزون براين براي آگاهي از تركيب گونه‌اي زيستگاه‌هاي مختلف در اين آزمايش از روش رج‌بندي (آناليز تطبيق) استفاده شد.نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه با افزايش شدت چراي دام از ميزان تنوع زيستي (H) و غناي گونه‌اي (S) در زيستگاه هاي مورد بررسي كاسته شد. افزون بر اين در زيستگاه‌هاي دست­ نخورده، رهاشده و چراي فصلي توزيع فراواني گونه‌ها از يك مدل لوگ نرمال پيروي مي‌كرد، اين در حالي بود كه در زيستگاه تحت چراي شديد توزيع گونه‌ها از مدل سري‌هاي لگاريتمي پيروي مي‌كرد. بر پايه مدل توزيع سري لگاريتمي بيشتر گونه‌هاي گياهي مشاهده شده فراواني كمي داشته و شمار اندكي از گونه‌ها بيشترين فراواني را دارند كه خود نشان دهنده غالب بودن شمار اندكي از گونه هاي گياهي است. به همين دليل بود كه در زيستگاه تحت چراي سنگين تركيب گونه هاي گياهي به سمت گونه هاي غير خوشخوراك پيش رفت. در آزمايش تاد و هافمن، چراي سنگين دام، كاهش گياهان خوشخوراك را در پي داشت. افزون بر اين زيستگاه‌هاي مختلف از نظر تركيب تيره‌ها و گونه‌هاي گياهي و همچنين اهميت حضور آن­ها با يكديگر متفاوت بودند و ميزان تشابه گونه‌ها و خانواده‌هاي گياهي موجود در زيستگاه‌هاي مختلف نيز متفاوت بود. به‌طوري‌كه گونه ها و خانواده هاي گياهي متعلق به زيستگاه تحت چراي سنگين بيشترين همانندي را به ترتيب با زيستگاه‌هاي تحت چراي فصلي، رهاشده و زيستگاه دست­ نخورده نشان دادند.نتيجه­ گيري: درمجموع نتايج نشان مي دهد كه بهره‌برداري بيش از حد در قالب عمل چرا در اين منطقه منجر به كاهش تنوع و تغيير تركيب جامعه ­هاي گياهي در نواحي اطراف پارك ملي گلستان شده است. كه توجه بيشتر به اين گنجينه ژنتيكي در حال تخريب امري ضروري به نظر مي رسد