خصوصيات مورفولوژيك و عملكرد اسانس گياه ريحان (Ocimum basilicum L.) با كاربرد نيتروژن و آهن

Morphological Characteristics and Essential Oil Production of Sweet Basil (Ocimum basilicum L.) under Application of Nitrogen and Iron

ريحان (Ocimum basilicum L.) يكي از مهم‌ترين گياهان دارويي است كـه اسانس آن در صنايع مختلف داروسازي، آرايشي و بهداشتي استفاده مي‌شود. به‌منظور بررسي اثر تيمارهاي كود نيتروژن و آهن بر خصوصيات مورفولوژيك و اسانس گياه ريحان، پژوهشي در سال 1394 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه زنجان انجام گرفت. آزمايش به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. فاكتورهاي مورد بررسي شامل كود نيتروژن در چهار سطح صـفر، 60، 120 و 180 كيلوگرم در هكتار از منبـع اوره و كود آهن در سه سطح صفر، دو و چهار گرم در ليتر از منبع نانو‌كلات‌آهن (9 درصد آهن)‌ بودند. نتايج نشان داد كه تأثير تيمار‌هاي نيتروژن و آهن بر روي تعداد شاخه‌هاي جانبي، تعداد گره، ارتفاع گياه، عملكرد تر و خشك، درصد و عملكرد اسانس معني‌دار بود. بالاترين مقدار اسانس (84 / 0 (79 / 0 درصد) در مقايسه با تيمار شاهد (51 / 0 درصد) حاصل شد. همچنين بيشترين ميزان عملكرد تر و خشك و عملكرد اسانس در تيمار دو گرم در ليتر آهن به همراه 180 كيلوگرم در هكتار نيتروژن مشاهده شد. به­طوري كه عملكرد اسانس در اين تيمار ( 6 / 13 كيلوگرم در هكتار) به نزديك دو برابر تيمار شاهد ( 1 / 7 كيلوگرم در هكتار) رسيد. نتايج آزمايش نشان داد كه بهترين تيمار دو گرم در ليتر آهن به همراه 180 كيلوگرم در هكتار نيتروژن براي دستيابي به بيشترين ميزان عملكرد تر و خشك و مقدار اسانس قابل توصيه مي‌باشد.

Sweet basil (Ocimum basilicum L.) is one of the most important medicinal plants that its essential oil utilized in different medicinal industries. In order to investigate the effect of nitrogen and iron nutrients on morphological characteristics and essential oil content and yield of Sweet Basil, this research was performed in agricultural research farm of the University of Zanjan. The experiment conducted based on randomized complete block design in factorial arrangements with three replications. Factors include four levels of nitrogen (0, 60, 120 and 180 kg.ha-1) as urea and iron in three levels (0, 2 and 4 g.L-1) as nano iron chelate. Results showed that nitrogen and iron applications significantly influenced on number of lateral branches, number of nodes, plant height, fresh and dry weight, essential oil content and total essential oil production. The highest content of essential oil (i.e. 0.84%) was recorded in 2 g.L-1 iron followed by the combination of 2 g.L-1 iron plus 180 kg.ha-1 nitrogen (i.e. 0.79%) compared to 0.51% essential oil in control treatment. The highest fresh and dry weight, and total essential oil production was recorded in 2 g.L-1 iron in combination with 180 kg.ha-1 nitrogen. In this treatment the total essential oil production (13.6 kg.ha-1) was reached to almost twice of the control (7.1 kg.ha-1). Collectively the results showed that the best treatment for highest vegetative growth leading to high fresh and dry weight and essential oil production achieved in 2 g.L-1 iron in combination with 180 kg.ha-1 nitrogen.