بررسي تاويل و سطوح مختلف آن در حديقه سنايي

بحث تأويل در اسلام، نخستين بار دربارهٔ آيات قرآن كريم به كار رفته است. زبان متون عرفاني متأثر از زبان قرآن است. علاوه بر آن امرواره بحث تأويل و تفسير متني براي بيشتر متون، به جرمتون مقدس كاربرد دارد. مسئلهٔ اصلي اين پژوهش، تحليل تأويل در حديقه، انواع تأويل در آن و ارائه تقسيم بندى مناسب با توجه به شواهد مستخرج از حديقه است ؟ بنابراين، بررسي تأويل هاي حديقه ازمنظر علم معاني و با توجه به مقتضاي حال، همچنين بررسي سطوح مختلف تاويل و استخراج موضوعات درخور تأويل در حديقه، از اهداف و نوآوري هاي اين مطالعه است. روش تحقيق در اين گفتار، اسنادي كتابخانه اي و از نوع توصيفي - تحليلي است. بدين منظور، اشعار حديقه، مطالعه و ابيات متضمن تأويل استخراج شد. سپس با بررسي ابيات، تقسيم هايي براي دسته بندي تأويل و تحليل بهتر آن ارائه شد. در تقسيم بندي تأويل هاي حديقه از منظر اقتضاي حال مخاطب، گوينده و متن، به سه نوع تأويل مخاضب محور، گوينده محور و متن محور اشاره مي شود. سطح باطني تأويل هاي حديقه گاه چند لايه و تودرتوست ؛ اين چند لايگي به سبب عوامل مختلفي مثل گستردگي و وسعت معنايي سطح ظاهر تجارب و آگاهي نويسنده نسبت به لايهٔ سطحي، همچنين تجارب و هوشياري خواننده از لايه ظاهري است. با توجه به اين مطالب، براي تأويل هاي حديقه مي توان سطوح مختلفي را در نظر گرفت. تقسيم تاويل به دو نوع مستقيم و غيرمستقيم از ديگر دسته بندي هاي تأويل در حديقه است. سنايي بيشتر در قالب تأويل مستقيم، معناي باطني (تاويلي) بسياري از تمثيلهاي حديقه را بيان كرده است، اما گاه وسعت معنايي تمثيل به گونه اي است كه خواننده نير مي تواند با توجه به اقتضاي متن و حال خود سطوح ديگري از تاويل را ارائه كند. تأويل آيات الهي، تأويل داستان هاي پيامبران، احاديث و سخنان بردگان، مفاهيم و اصطلاحات عرفاني، نكات اخلاقي، برجسته ترين موضوعات تأويلي در حديقه است.