اثر كشت تاخيري بر عملكرد، اجزاي عملكرد و درصد روغن دو رقم كلزا

Delay cropping effect on yield, yield component, grain oil content of two canola (Brassica napus L.) cultivars

مقدمه: كلزا از مهمترين دانه هاي روغني دهه هاي اخير به شمار مي آيد. يكي از عواملي كه عملكرد كلزا را تحت تأثير قرار مي دهد، تاريخ كاشت است. در استان گلستان به دليل شرايط جوي نامناسب در زمان كشت كلزا به دليل عدم بارندگي در برخي سال ها و يا عدم شرايط مناسب براي آماده كردن زمين، كشاورزان ناچار به كشت تأخيري هستند، بنابراين بررسي اثر كاشت هاي تأخيري بر عملكرد و اجزاي عملكرد و همچنين انتخاب رقم و فاصله رديف مناسب ضروري به نظر ميرسد. مواد و روش ها: به منظور بررسي اثر كاشت هاي تأخيري بر عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم كلزا و همچنين انتخاب رقم و فاصله رديف مناسب آزمايش در سه سال زراعي 87-1386 88-1387 و 89-1388 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گرگان انجام شد. اين آزمايش به صورت اسپليت پلات فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تاريخ كاشت به فاصله 15 روز (7 و 22 آبان، 7 و 22 آذر) به عنوان فاكتور اصلي و دو فاصله بين رديف 12 و 2 و دو رقم آر جي اس و هيبريد هايولا 401 به عنوان فاكتورهاي فرعي به صورت تصادفي در سه تكرار اجرا شد. در طول فصل مراحل رشدي يادداشت برداري شد و سپس تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، وزن هزار دانه و عملكرد دانه بر روي همين نمونه ها و در نهايت درصد روغن بذور اندازه گيري شد. يافته ها: نتايج نشان داد كه تأثير تأخير در كاشت در سالهاي مختلف متفاوت بود و در سال هايي كه ميزان بارندگي كمتر از حد نرمال است كشت هاي تأخيري ريسك بيشتري خواهد داشت. در بين دور قم مورد بررسي در طول سه سال و تاريخ هاي مختلف كشت رقم هايولا عملكرد بيشتري داشت ( 3287 kg ha). به ازاي هر 10 روز تاخير در كشت كاهش عملكرد در رقم هايولا 379 و در رقم آرجي اس 10 كيلوگرم در هكتار بود. رابطه بين ميانگين دما در طول دوره گلدهي تا رسيدگي فيزيولوژيك بر تعداد و وزن دانه نشان داد كه تأثير افزايش دما بر تعداد دانه (كاهش آKg ha 351) بيشتر از وزن هزار دانه (كاهش آKg ha 100) است. هر 10روز تاخير در كاشت نيز موجب افزايش يك درصد روغن شد. نتيجه گيري: به طور كلي در سالهاي نرمال به ازاي هر روز تأخير در كشت 27 كيلوگرم در هكتار عملكرد كاهش يافت. توصيه مي گردد در كشتهاي تأخيري رقم هايولا كشت گردد. همچنين فاصله رديف تأثير زيادي در كشت هاي تأخيري نداشت.

In order to evaluate the delay cropping on yield and yield component of two canola cultivars and selecting the best genotype and row spacing, an experiment was conducted at three years (2007, 2008 and 2009) in Gorgan Research Station. This experiment was arranged in spilt-factorial based on randomized complete block design with four sowing dates (28 Oct., 12 and 28 Nov. and 12 Dec.) as main plot and row spacing (12 and 24 cm) and cultivar ( RGS and Hayola 401) as subplot in three replications. Growth stage, number of sillique per plant, number of seed per sillique, seed yield and grain oil content (%) was recorded. Results showed that delay cropping had different effect in three years and delay planting had higher risk during dry years. In normal years seed yield reduced 27 Kg ha-1 per one day delay in sowing. Average seed yield of three years at different sowing date showed that Hayola produced higher yield (3287 Kg ha-1). Seed yield of Hayola and RGS reduced 379 and 410 Kg ha-1 per ten days delay in sowing date. Relationship between mean air temperature during flowering and maturity showed that the effect of increasing temperature on seed number (351 Kg ha-1 loss) was more than seed weight (100 Kg ha-1 loss). Ten days in planting date increased oil percent (1%). In general, in delay planting Hayola cultivar is recommended and increasing row spacing did not have significant effect.