پديد آورندگان :
حسيني، يعقوب مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي هرمزگان - استاديار , همايي، مهدي دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده كشاورزي - گروه خاكشناسي - استاد , اسدي كپورچال، صفورا دانشگاه گيلان - دانشكده علوم كشاورزي - گروه علوم خاك - استاديار
كليدواژه :
آب شور , بازيافت ظاهري نيتروژن , كارآيي مصرف زراعي نيتروژن , كارآيي فيزيولوژيك نيتروژن , عنصر غذايي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: در بيشتر خاكهاي شور و غير شور نيتروژن به عنوان محدود كننده‌ترين عنصر غذايي براي رشد گياهان مطرح است. در خاكهاي شور، اثرات متقابل شوري و حاصلخيزي خاك از نقطه نظر توليد بهينه اهميت فراوان دارد. عدم تعادل عناصر غذايي مورد نياز گياه يكي از مشكلات خاكهاي شور است. در اين شرايط كه كاربرد كود، ممكن است اثر اسمزي ناشي از شوري را تشديد كند، همواره اين پرسش مطرح است كه آيا در خاكهاي شور مصرف كود ضرورت دارد يا نه؟ به منظور پاسخگويي به چنين پرسشي، آزمايشي با فاكتورهاي شوري و عنصر نيتروژن، بر روي گياه كلزا انجام شد.
مواد و روش‌ها: به منظور ارزيابي برهمكنش شوري و نيتروژن، آزمايشي به صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار با فاكتورهاي شوري و عنصر نيتروژن، بر روي گياه كلزا به اجرا در آمد. تيمارهاي شوري شامل يك آب غيرشور (0/3 دسي‌زيمنس بر متر)، و آب‌هاي شور طبيعي با شوري 3، 6، 9 و 12 دسي‌زيمنس بر متر بود. عنصر غذايي نيتروژن نيز داراي چهار سطح صفر (N1)، 75 (N2)، 150(N3) و 300 (N4) ميلي‌گرم نيتروژن در كيلوگرم خاك به صورت نيترات آمونيوم بود. خاك به كار رفته در اين پژوهش، داراي بافت لوم شني و شوري كم و مقادير ناچيز نيتروژن بود.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه به طور كلي با افزايش شوري، عملكرد نسبي دانه كلزا كاهش و با افزودن نيتروژن به خاك عملكرد افزايش مي‌يابد. در بيشترين مقدار شوري (12 دسي‌زيمنس بر متر) كاربرد نيتروژن، حتي به مقدار 300 ميلي‌گرم نيتروژن در كيلوگرم خاك، درصد روغن دانه كلزا را به گونه‌اي قابل توجه افزايش داد. در شوري‌هاي كمتر از 12 دسي‌زيمنس بر متر اين افزايش اندك بود. با افزايش كاربرد نيتروژن و افزايش شوري آب آبياري، كارآيي زراعي نيتروژن براي توليد روغن كاهش يافت. آستانه كاهش كارآيي زراعي نيتروژن براي توليد روغن در شرايط شور به مقدار كاربرد نيتروژن بستگي داشت. آستانه كاهش كارآيي زراعي نيتروژن براي توليد روغن، در سطح اول كاربرد نيتروژن برابر با 0/3 دسي‌زيمنس بر متر و در مقادير بالاتر كاربرد نيتروژن اين آستانه تا 6 دسي‌زيمنس بر متر افزايش يافت. با افزايش سطوح نيتروژن از شدت كاهش درصد بازيافت ظاهري نيتروژن كاسته شد.
نتيجه‌گيري: با افزايش شوري، عملكرد نسبي دانه كلزا كاهش و با افزودن نيتروژن به خاك عملكرد افزايش يافت. به طور كلي، با افزايش شوري آب آبياري (به‌ويژه در شوري‌هاي زياد)، در همه سطوح كاربرد نيتروژن، كارآيي فيزيولوژيك نيتروژن در كلزا افزايش يافت. در بيشترين مقدار شوري كاربرد نيتروژن، به گونه‌اي قابل توجه درصد روغن دانه كلزا را افزايش داد. آستانه كاهش كارآيي زراعي نيتروژن براي توليد روغن در شرايط شور به مقدار كاربرد نيتروژن بستگي داشت. بنابراين، توصيه مي‌شود در كاربرد مقادير بالاي نيتروژن در شرايط شور بايد احتياط بيشتري به عمل آورد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: In most saline and non-saline soils, nitrogen is the most restrictive nutrient for plant growth. In saline soils, interactive effects of salinity and soil fertility is very important from optimum production. Nutrient imbalance is one of the problems with saline soils. In these circumstances, the fertilizer application may to increase osmotic effect of salt, the question is whether fertilizer is necessary or not, in saline soils? In order to answer these questions, an experiment with factors of salinity and nitrogen were carried out on canola.
Materials and methods: In order to evaluate the interaction of salinity and nitrogen, a factorial experiment in a randomized complete block design with factors of salinity and nitrogen were carried out on canola. Salinity treatments were included a non-saline water (0.3 dS m-1), and natural saline waters with salinity of 3, 6, 9 and 12 dS m-1. Nutrient nitrogen levels were four value: zero (N1), 75 (N2), 150 (N3) and 300 (N4) mg N per kg of soil as the ammonium nitrate. The soil texture used in this research was sandy loam containing low amounts of salinity and nitrogen.
Results: The results showed that with increasing salinity, seed canola yield reduced and increased by adding nitrogen to the soil. In this experiment, nitrogen application even to the amount of 300 mg N kg, increased percentage of seed canola oil. The increase was little in the salinity of less than 12 dS m-1. Generally, with increasing water salinity and nitrogen application, nitrogen agronomy efficiency (NAE) decreased for oil production. NAE threshold for oil production in saline conditions depended on the amount of nitrogen application. NAE threshold for oil production in the first level of nitrogen equal to 0.3 dS m-1 and at higher levels of nitrogen increased to 6 dS m-1. By increasing nitrogen levels decreased sharply the percentage of nitrogen apparent recovery (NAR).
Conclusion: With increasing salinity, canola yield reduced and increased by adding nitrogen to the soil. In general, by increasing salinity (especially in high salinity), at all levels of nitrogen, nitrogen physiological efficiency (NPE) of canola increased. In the highest salinity value, N application, increased canola seed oil content so significantly. Nitrogen agronomic efficiency threshold for producing of canola oil in saline conditions depended on the amount of nitrogen application. According to the results, it is recommended to act more cautiously using large amounts of nitrogen in salt condition.
