مطالعه ويژگي‌هاي فيزيولوژيكي ژنوتيپ‌هاي گندم نان در پاسخ به تنش خشكي پس از گرده-افشاني و محلول‌پاشي روي

Study on physiological characteristics of bread wheat genotypes response to water stress after anthesis and zinc foliar application

در بسياري مناطق، تنش خشكي در مراحل انتهايي رشد گندم رخ مي‌دهد. شناخت واكنش‌هاي فيزيولوژيكي گياه مي‌تواند در دستيابي به ارقام متحمل مفيد باشد. در مطالعه‌اي دو ساله در اصفهان با طرح اسپليت پلات در قالب بلوك-هاي كامل تصادفي با سه تكرار، اثر سه تيمار بدون تنش خشكي، تنش خشكي پس از گرده‌افشاني، و تنش خشكي پس از گرده‌افشاني به همراه محلول‌پاشي روي، بر 11 ژنوتيپ گندم بررسي شد. تيمارهاي تنش عامل اصلي و ژنوتيپ‌ها عامل فرعي بود. در برگ پرچم، محتواي نسبي آب (RWC)، سرعت اتلاف آب از برگ جدا شده (RWL)، آب حفظ شده برگ جدا شده (ELWR) و ميزان آب اوليه (IWC)، هر يك در سه مرحله گرده‌افشاني و يك و دو هفته پس از آن اندازه‌گيري گرديد. همچنين پرولين و پروتئين‌هاي محلول برگ پرچم و عملكرد دانه تعيين شد. در اثر خشكي، RWC، RWL و IWC در يك و دو هفته پس از گرده‌افشاني كاهش و ELWR افزايش يافت. خشكي پرولين را افزايش و پروتئين‌هاي محلول و عملكرد دانه را كاهش داد. محلول‌پاشي روي اثرات خشكي را تعديل كرد. در تيمار خشكي + روي، عملكرد دانه، RWC (يك و دو هفته پس از گرده‌افشاني) و IWC (دو هفته پس از گرده‌افشاني)، بيش از مقادير مربوطه در تيمار تنش بدون روي بود. ژنوتيپ‌ها در همه صفات تفاوت داشتند. در شرايط تنش، عملكرد دانه با پروتئين‌هاي محلول، RWC (يك و دو هفته پس از گرده‌افشاني) و ELWR گرده‌افشاني همبستگي‌هاي مثبت و معني‌دار داشت كه نشان‌دهنده قابليت استفاده آنها بعنوان فاكتورهاي انتخاب ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي انتهاي فصل است.

In many regions, drought stress occurs at terminal stages of wheat growth. Identifying the physiological responses of plant can help in produce to lerant varieties. In a two years study in Isfahan, effect of three treatments included normal irrigation, drought stress after anthesis, and drought stress after anthesis with two times of zinc foliar application at vegetative growth on 11 wheat genotypes were studied as RCBD with split- plot arrangement and three replications. RWC, RWL, ELWR and IWC were measured on flag leaf at 3 stages including anthesis and one and two weeks after anthesis. Proline, soluble proteins and grain yield also were measured. In drought treatment, RWC, RWL and IWC decreased and ELWR increased at both one and two weeks after anthesis, comparing normal condition. Drought stress also decreased soluble protein and grain yield and increased proline. zinc foliar application mitigated negative impacts of drought stress, so that grain yield, RWC (at one and two weeks after anthesis), and IWC (at two week after anthesis) were higher in drought + zinc than drought condition without zinc. There were significant differences among genotypes for all traits. Under drought stress, there were positive significant correlations between grain yield with soluble proteins, RWC (at one and two weeks after anthesis) and ELWR (at anthesis), indicating the capability of these traits as selection criteria for improvement of terminal drought tolerant wheat varieties.