استفاده از تجزيه به روش جمعي در مطالعه اثر جهت و ارتفاع از سطح دريا بر مولفه هاي تنوع آلفا، بتا و گاما (مطالعه موردي: منطقه حفاظت شده گنو، استان هرمزگان)

(Application of additive partitioning to study the effect of aspect and elevation on alpha, beta and gamma diversities of plant species (Case study: protected area of Geno, Hormozgan province

در مطالعات تنوع گونه اي استفاده از روش هايي كه بتواند تنوع هر مقياس را تعيين نمايد ضروري است. تقسيم بندي افزايشي روشي (تجزيه به روش جمعي) براي اندازه گيري و مقايسه مولفه هاي تنوع در مقياس هاي مكاني و زماني مختلف مي باشد. بنابراين اين تحقيق با هدف بررسي تاثير ارتفاع و جهت بر مولفه هاي تنوع گونه اي (آلفا، بتا و گاما) با روش تقسيم بندي افزايشي در منطقه حفاظت شده كوه گنو انجام شد. فهرست برداري از گياهان در 9 طبقه ارتفاعي (1050-400 متر) در دو جهت جنوبي و شرقي و با تعداد 5 پلات 4 مترمربعي (در مجموع 90 پلات) در هر طبقه ارتفاعي انجام شد. كل غناي گونه اي (γr) به مولفه هاي داخل نمونه ها يا پلات (α1)، بين نمونه ها (β1)، بين طبقات ارتفاعي (β2) و بين جهت (β3) تقسيم بندي شد. تجزيه و تحليل مولفه هاي تنوع گونه اي نشان داد كه مولفه تنوع β3 با 72/36 درصد و 1β با 19/8 درصد به ترتيب داراي بيشترين و كمترين سهم را از تنوع كل به خود اختصاص دادند. به علاوه β3 بيشتر از ميزان مورد انتظار و تنوع آلفا (α1) كمتر از ميزان مورد انتظار آن بود كه نشان دهنده پراكنش غير تصادفي گونه هاي گياهي است. در دو جهت شرقي و جنوبي كمترين ميزان درصد مشاهده اي و مورد انتظار در سطح آلفا ديده شد و از طرفي در هر دو جهت كمترين مقدار اعداد مشاهده اي در سطح آلفا ثبت گرديد كه مقدار آن در جهت جنوبي برابر 5/95 درصد و براي جهت شرقي 5/73 درصد بود. به طور كلي نتايج نشان داد كه مولفه هاي بتا درصد بيشتري نسبت به مولفه آلفا داشتند و از ميزان موردانتظار آنها بيشتر بود. از طرفي مولفه ي آلفا در دو جهت شرقي و جنوبي از ميزان موردانتظار آن كمتر ديده شد. نتايج نشان داد كه بيشترين تنوع شانون در طبقات ارتفاعي 1600-1200 متر و غناي گونه اي در طبقات 2050-1600 متر بود كه به ترتيب مقدار 1/72 و 22 را به خود اختصاص دادند. بر اساس نتايج بدست آمده از اين پژوهش پيشنهاد مي گردد جهت حفاظت و افزايش تنوع، مقياس منطقه اي (كل منطقه مورد مطالعه) بايستي مد نظر قرار گيرد كه، حفاظت موثري از تنوع كل (γ) به عمل خواهد آمد.

This research was aimed to study the effects of elevation and aspect on diversity components (alpha, beta and gamma) using additive partitioning in the Geno Mountain. All plant species were listed in nine elevation zones (400-1050 m a.s.l.) in southern and eastern aspects of Geno. The cover percentage was measured using five plots of 4m2 (in total 90 plots) in each elevation zone. Total plant species diversity (γr) was partitioned into additive components within plots (α1) and between plots (β1) and among elevation zones (β2) and among aspects (β3). The results showed that β3 diversity (72.36%) and β1 (8.19%) had the highest and lowest contribution to the total diversity (γr), respectively. The β3 and α1 values were higher and lower than the expected values, respectively, indicating the non-random distribution of plant species. The lowest observed percentage and expected values at the alpha level were recorded for both southern and eastern directions. In addition, the lowest observed values at the alpha level were recorded for the southern (5.95%) and eastern (5.73%) directions. Generally, beta components had a higher percentage, whose values were higher than that of the expected values. On the other hand, the alpha component in eastern and southern directions was lower than expected values. The results showed that the highest Shannon index (1.72) and richness (22) were obtained at elevations of 1200-1600 m a.s.l. and 1600-2050 m a.s.l, respectively.According to the results of this study, it is suggested that the regional scale (whole area) should be taken into consideration to protect and enhance the diversity