مدل ‏سازي آلودگي نيترات از منابع غير‌نقطه ‏اي و اولويت‌بندي زيرحوضه‏ هاي بحراني براي مديريت محيط زيستي حوضۀ آبخيز تجن

Non point Source Pollution Modeling and Critical Area Priority for Environmental management of Tajan Watershed

آلودگي ‏هاي غير‌نقطه ‏اي اهميت ويژه‌اي در تعيين كيفيت آب و سهم مهمي در تغذيه‌گرايي آب‏ هاي شيرين دارند. از دلايل اساسي اين موضوع، وجود مواد مغذي به ‏ويژه نيتروژن و فسفر در غلظت‏ هاي زياد آب است. عامل تغيير كاربري اراضي به‏ طور ويژه ‏اي بر كيفيت آب مؤثر است. بنابراين، درك ارتباط بين كاربري اراضي و آلايندۀ نيترات يك اولويت به‏ منظور ارزيابي بار آلودگي نيترات و پيش ‏بيني تأثير آن بر كيفيت آب‏ هاي سطحي است. در اين مطالعه از ابزار ارزيابي آب و خاك (SWAT) براي شبيه‏ سازي نيترات طي سال‏هاي 2001‌ـ 2013 در حوضۀ آبخيز تجن استفاده‏ شده است. نتايج مدل نشان داد بار سالانۀ نيترات طي سال‌هاي 2001‌ـ 2013 از 31070 كيلوگرم تا 89350 كيلوگرم در خروجي حوضه متغير است. براساس نتايج به‌دست‌آمده، سهم آلايندۀ نيترات توليد‌شده توسط مرتع (5/7 درصد) و جنگل (29 درصد)، بسيار كمتر از نيترات توليد‌شده توسط كاربري كشاورزي (64 درصد) است. همچنين در ميان كشت‏ هاي مختلف كاربري كشاورزي، به‌ترتيب شاليزارها و باغ‌ها به‏ عنوان منابع اصلي آلودگي نيترات در فصول بهار و تابستان شناسايي شدند. در ادامه، زيرحوضه ‏هاي بحراني به‌منظور اولويت‏ بندي مناطق براي مديريت كيفيت آب منطقه شناسايي شدند. نتايج به‌دست‌آمده از اين مطالعه مي‏تواند راهنماي مفيدي به‌منظور حفاظت از اكوسيستم حوضۀ آبخيز تجن در برابر تخريب بيشتر و ‌نيز ترويج توسعۀ پايدار در اين منطقه باشد.

Non-point pollution are an important factor in determining water quality and eutrophication of fresh water. The principle causes of this issue is high concentrations of nutrients in the water especially nitrogen and phosphorus. Change of land use particularly affected on water nitrate load. Therefore, understanding the correlations between land use and nitrate pollutant is a priority in order to assess pollutants loading and predicting the impact on surface water quality.The soil and water assessment tool (SWAT (was used to simulate nitrate loads in different land cover types in Tajan watershed. Annual nitrate of in output of Tajan watershed varied from 89350 kg to 31070 kg in period from 2001 to 2013. The contributing share of each land use/land cover )LULC( shows nitrate pollutant produced by grassland (5/7%) and forest (29%) are less than those produced by agricultural land )64%(. Agricultural land was identified as the main source of nitrate pollution, and paddy fields and orchards had the most intensive soluble nitrate loss in springer and summer respectively Also, critical subwatersheds for management priority were characterized. The results of this study could be a useful guide in order to preserve and protect the ecosystem of Tajan watershed from more degradation and promote sustainable development in this region