مطالعه هزينه هاي جانبي بهره برداري دام عشايري از مراتع خفر و سيور سميرم از جنبه تأثير بر كاركرد تنظيم رواناب

Externalities of Nomadic Livestock’s Utilization on Khafr-Sivar Rangelands from Water Regulation Perspective

مراتع به‌ عنوان يكي از گسترده­ ترين اكوسيستم‌ هاي طبيعي، علاوه بر تأمين گوشت قرمز، خدمات ديگري نيز به جامعه ارائه مي ­نمايند، هرچند بهره ­برداري بي ­رويه از اين منابع سبب لطمه به آن‌ها گرديده است. در اين مطالعه، تأثير بهره ­برداري دام‌هاي عشايري از مراتع سميرم طي يك دوره چرا بر كاركرد كنترل رواناب مورد مطالعه قرار گرفت. به اين منظور درصد پوشش مرتعي در دو مقطع قبل و بعد از ورود دام در سال 1392 اندازه­ گيري گرديد. در ادامه با استفاده از روش شماره منحني، ميزان رواناب ناشي از بارش‌هايي با دوره بازگشت‌هاي مختلف در شرايط قبل و بعد از چراي دام محاسبه‌ شده و با توجه به ميزان بهره ­برداري، اختلاف بين رواناب توليدي به‌ عنوان تأثير بهره ­برداري مدنظر قرار گرفت. در نهايت اين هزينه جانبي با استفاده از روش هزينه جايگزين، ارزش‌ گذاري اقتصادي شد. نتايج نشان داد بهره ­برداري دام عشايري در اين منطقه بيش از توان عرصه بوده كه همين مسئله، كاركرد مراتع در تنظيم آب را مختل نموده، مثلاً رواناب ناشي از بارش با دوره بازگشت دو ساله از 1660884 مترمكعب به 2600487 مترمكعب افزايش‌ يافته و توان مراتع در كنترل آب به ميزان 939643 مترمكعب كاهش‌ يافته است. ارزش اقتصادي از دست‌ رفته و به عبارتي هزينه­ هاي جانبي ناشي از اين بهره­ برداري از جنبه تأثير بر كاركرد تنظيم آب به ميزان 25391 ميليون ريال در سال به دست آمد. اطلاع از اين خسارات و محاسبه آن در ارزيابي اقتصادي بهره‌ برداري‌ها كمك مي­كند تا در راستاي اصلاح فعاليت‌هاي اقتصادي كه خسارت‌هاي جانبي اجتماعي به همراه دارند برنامه­ ريزي شود.

Natural resources are valuable capitals for all nations. Rangelands as the most extensive natural ecosystems in Iran provide numerous services, including fodder production and red meat supply, soil conservation and water regulation. Although uncontrolled exploitation of these resources has imposed much pressure and caused many losses within the ecosystems. Impacts of overutilization of nomadic livestock on Semirom rangelands from runoff control perspective has been the core objective of this study. Considering the utilization conditions, vegetation cover was measured within the vegetation types before and after livestock grazing during 2013 grazing season. Curve Number method was selected to evaluate the runoffs originating from rainfalls with different return periods before and after livestock grazing and the difference was considered as the grazing impact. This externality was valuated using replacement cost method. Results showed that utilization pressure is extremely more than grazing capacity which has distorted water regulation function of the rangelands, e.g. it has increased the runoff volume from a rainfall with 2-year return period from 1660884 to 2600487 m3. In other words, it has diminished the potential of rangelands in controlling water runoffs. Economically speaking, the external damage to water regulation function of rangelands was calculated at the rate of 25391 million Rial/year. This information on the externalities of nomadic livestock will provide the useful basis for economic appraisal of the utilization process and adjustment or rectification of economic activities which entail social costs on their way towards private profits.