تأثير تاج پوشش گياهان چندساله و سطوح بهره برداري چرايي بر تراكم بانك بذر خاك در يك مرتع استپي

Effects of the canopy of perennial plants and livestock utilization rates on the density of soil seed bank in an arid steppe rangeland

بررسي بانك بذر خاك اطلاعات مفيدي را براي مديريت و احياء اكوسيستم­ هاي طبيعي فراهم مي ­آورد. در مناطق خشك، برخي گياهان چندساله ممكن است سبب تجمع بانك بذر در زيراشكوب خود شده و بذرها را در برابر چراي دام و ساير عوامل محيطي محافظت كنند. اين مطالعه با هدف بررسي اثر گياهان چندساله بر تراكم بانك بذر در سطوح مختلف بهره برداري از يك مرتع استپي انجام شد. سه مرتع مجاور هم با سطوح بهره ­برداري شديد، متوسط و عدم چرا (قرق) انتخاب و در هر مرتع سه ترانسكت به‌طور تصادفي مستقر شد. در امتداد هر ترانسكت، نمونه‌ هاي خاك از عمق صفر تا 5 سانتي متري از زيراشكوب پنج گياه چندساله و فضاي باز مجاور تهيه شد. براي تعيين تراكم بانك بذر از روش جداسازي بذرها از خاك استفاده شد. تراكم بانك بذر خاك در منطقه­ ي چراي متوسط و چراي شديد بيشتر از منطقه قرق بود. همچنين در هر سه منطقه، تراكم بانك بذر در زيراشكوب گياهان چندساله به‌ طور معني ­داري بيشتر از فضاي بازبين آن‌ها بود. بيشترين و كمترين تراكم بانك بذر به ترتيب در زيراشكوب بوته (Rosa persica) و (Astragalus heratensis) مشاهده شد. به‌ طور كلي نتايج اين پژوهش بيانگر نقش گياهان چندساله مرتع در حفظ و حمايت از بانك بذر ساير گياهان در شرايط بهره­ برداري شديد از مراتع استپي است.

The study of soil seed bank provides useful information on management and restoration of natural ecosystems. In the arid environments, some perennial plants may cause accumulation of seed bank under their canopy, thereby protecting them against the livestock herbivory and the other environmental factors. This study was conducted with objective to investigate effect of perennial plants on density of soil seeds bank, under different utilization levels in an arid steppe rangeland. Three adjacent rangeland sites were selected, i.e. intense grazing, moderate grazing and no grazing (enclosure), and three line transects were randomly located within each site. Along each transect, soil samples were taken from the depth of 0–5 cm under the canopy of perennial plants or the nearby open space. The seed bank density was determined by the technique for separating seeds from the soil. The density of soil seed bank in the moderate and intensive grazing sites was higher than in the enclosure. In addition, seed bank density under the canopy of perennial plants was significantly higher than in open space, in each of three sites. The highest and lowest seed bank density were observed under the canopy of Rosa persica and Astragalus heratensis, respectively. Generally, the results of this research indicate the key role of perennial range plants in protecting soil seed bank of other plants, under the circumstances of high livestock grazing in the arid steppe rangelands.