اثربخشي تخصيص آب بر پايه مبادله مجوزهاي آبي كشاورزان تحت عدم حتميت (مطالعه موردي: روستاي عباس‌ آباد ، سد وشمگير)

Effectiveness of Water Allocation Based On Water Permits Trading of Farmers under Uncertainty (Case Study: Abbas Abad Village, Voshmgir Dam)

سابقه و هدف: يكي از مهم ترين كاركردهاي بازار آب، ايجاد فضايي رسمي و قانوني براي مبادلات و داد و ستد مجوزهاي آبي بين كشاورزان است. سياست مبادله آب در بخش كشاورزي به عنوان يك استراتژي جديد در مسائل مربوط به مديريت منابع آب به ويژه در شرايط كم آبي مطرح مي شود. اين استراتژي شامل مجموعه اهدافي است كه افزايش بهره وري، بهبود حفاظت و پايداري منابع آب را در پي دارد. بنابراين قبل از تشكيل هر بازار آب، آگاهي از اثربخشي و كارايي مبادلات مجوزهاي آبي مي تواند كمك شاياني به تشكيل يا عدم تشكيل بازار آب نمايد. بر اين اساس، هدف از اين تحقيق بررسي اثربخشي برنامه مبادله مجوزهاي آبي به عنوان يك راهكار در استفاده بهينه آب در بين كشاورزان و مديريت مزرعه مي باشد. مواد و روش ها: در اين تحقيق به منظور بررسي اثربخشي برنامه مبادله مجوزهاي آبي بين كشاورزان، دو برنامه تخصيص آب تحت سيستم عدم مبادله و مبادله بر اساس مدل برنامه ريزي تصادفي با پارامترهاي بازه اي مدل سازي شد. مكانيزم اول، تخصيص منبع آب در سيستم عدم مبادله و مكانيزم دوم، تخصيص آب در سيستم مبادله است. سپس نتايج حاصل از دو سيستم با يكديگر بر اساس شاخص حجم آب آزاد شده (صرفه جويي در مصرف آب) و ميزان كاهش در كمبود آب مقايسه مي گردد. براي اين مطالعه، تعداد 32 مزرعه موجود در روستاي عباس آباد كه همگي از آب سد وشمگير واقع در شهرستان آق قلا تغذيه شده و با شركت آب بران سد قرارداد دارند، انتخاب شدند. يافته ها: نتايج اين مطالعه نشان داد كه تخصيص آب، با اجراي برنامه مبادله به گونه اي تغيير خواهد كرد كه طبق اين برنامه، ميزان كل مصرف آب برابر با [1112/68 ،984/16] هزار متر مكعب و كل كمبود آب در اين برنامه معادل [377،228/14] هزار متر مكعب در [208 ، 184] هكتار مي باشد در صورتي كه در برنامه عدم مبادله ميزان مصرف برابر [ 1298 ، 1250] هزار متر مكعب در [242 ،233] هكتار و كمبودي برابر با [681/19 ،468/32] هزار مترمكعب خواهد شد. همچنين سود كل سيستم در هر دو برنامه برابر [222/431 ، 154/543] ميليون تومان خواهد بود. نتيجه گيري: با توجه به دو شاخص صرفه جويي در مصرف آب و كاهش كمبود آب به عنوان شاخص هاي اثربخشي، صرفه جويي كلي در مصرف آب با اجراي برنامه مبادله به ميزان [265/01 ، 185/34] هزار متر مكعب در اين روستا خواهد شد. همچنين كمبود آب تحت اين برنامه به ميزان [344/17 ، 240/17] هزار متر مكعب نسبت به برنامه عدم مبادله با حفظ سود كشاورزان كاهش خواهد يافت. بنابراين برنامه مبادله مي تواند به تخصيص كاراتر و بهينه تر آب به خصوص در شرايط خشكسالي منجر شود.

Background and Objectives: One of the most important performance of the water market is creation of the legal and formal space for water permits trading among farmers. Water trading policy arises in the agricultural sector as a new strategy on issues related to water resources management, particularly in drought conditions. The strategy includes a set of goals increase productivity, improve conservation and sustainability of water resources. Therefore before of the formation any water market, awareness of the effectiveness and efficiency of water permits trading can be a great help to the formation or Non-formation of water market. The aim of this study is Assessment the effectiveness of the water permits trading program as a solution in optimal use of water among farmers and farm management. Materials and Methods: In this study for assessment of the effectiveness the water permits trading among farmers, two water allocation programs under Non-trading and trading systems is designed based on Interval-Parameter Two-Stage Stochastic Program model. The first mechanism is water allocation in Non-trading system and the second mechanism is water allocation in trading system and then the obtained results of two systems is compared with each other based on water volume is released through trading (saving in water consumption) and decrease in water scarcity. 32 farmers existing in Abbas Abad village were selected that all of them use water of Voshmgir dam that located in Aq Qala city. Results: The results showed that water allocation with the implementation of the trading program will change so that that under this program, the total amount of water consumption is [984/16, 1112/67] ×103 m3 with [184, 208] ha and the total of water scarcity in this program is [228/14, 377/01] ×103 m3. Whereas in Non-trading program the consumption is [1250, 1298] × 103 m3 in [233, 242] ha and water scarcity is [468/32, 681/19] ×103 m3. Also the total profit of two system in both of two programs is [154/543, 222/431] million toman. Conclusion: With attention to the two indexes, saving in water consumption and decrease amount in water scarcity as effectiveness indexes, in total, saving in water consumption with the implementation of the trading program is [185/34, 265/01] ×103 m3 in this village, also under this program water scarcity will be reduced to [240/17, 344/17] ×103 m3 in compared to non-trading program in the dry season with protection the profits of farms. Therefore water trading can lead to more effective and more optimal water allocation especially in drought conditions.