رابطه طبيعت با خدا در دست گاه فكري اسپينوزا

he Relation between Nature and God in Spinoza's Philosophy

رابطه خدا با طبيعت از مسائل دشواري است كه در همه ادوار تاريخ فلسفه بدان پرداخته اند. در دوران نوزايي و اوائل دوره جديد، اين بحث ديگربار و به گونه اي چالش انگيز مورد توجه قرار گرفت و از جمله كساني كه به تفصيل به تبيين ارتباط خدا با طبيعت پرداخت و دست گاه فكري اش را بر اين محور بنيان نهاد، باروخ اسپينوزا مي باشد. در مقاله پيشِ رو، رابطه خدا با طبيعت را در دست گاه فكري اسپينوزا بررسي مي كنيم. در اين باره در تاريخ فلسفه دو ديدگاه مطرح است: الف) خداناباوري يا الحاد، ب) همه خداانگاري يا وحدت وجود. ديدگاه نخست را اهل كنيسه به اسپينوزا نسبت دادند و از فيلسوفان، هيوم او را قائل بدان مي دانست. اما ديدگاه غالب تر در ميان اسپينوزاشناسان، قول به وحدت وجود است كه از اين حيث، او را گاه با وحدت وجوديان در سنت هاي عرفاني مسيحيت و اسلام نيز مي سنجند. البته ديدگاه سومي نيز در كار است به نام «همه در خدايي» كه گرچه در ظاهر به ديدگاه دوم نزديك است، با خداباوري سازگارتر است و در اين مقاله مي كوشيم با استناد به متون اسپينوزا و واكاوي دو ديدگاه رايج، به ويژه وحدت وجود، نشان دهيم كه اين ديدگاه سوم در تفسير انديشه اسپينوزايي از دو ديدگاه نخست، سازگارتر و مقرون تر به صواب است.

The relation between nature and God is among the long-standing questions in the history of philosophy. Nature for the pre-Socratic philosophers is the first thing with which they dealt، and for Socrates، Plato، and especially for Aristotle، was of special importance. The phrase "God or Nature" has been used for the first time by the Stoic philosophers. In the middle ages، the relation between nature and God has been put forwarded within the real of christian theology، and in the renaissance and modern times has continued to be disscussed from a new perspective. Our main concern in the present paper is to study the question in Spinoza's philosophy. In this regard، there dominates two viewpoints: a) atheism، b) pantheism; the former of which is believed by the Synagoge and، among the philosophers، by Hume، and the latter and more dominant، is maintained by the most of historian of philosophy. Ofcourse، there is a third viewpoint، i.e. panentheism، that in spite of its similarity with the pantheism، is more nearer to theism. The authors tries to show that the panentheistic interpretation of spinozism is more consistent with his system of thought than the atheistic or pantheistic ones.