زرستون؛ بانو و ايزدبانو

Bīstūn and Zaristūn Yesterday … Today

«زرستون»، بانويي كه نامش در كنار نام خواهرش «بيستون» در كتاب پهلوي ايادگار زريران آمده، دختر ارجاسپ شاه هيونان و از تبار ايرانيست. انتخاب اين نام براي بانويي از خاندان شاهي درك معنا و اهميت آن نزد ايرانيان و ايراني تباران را ضروري مي نمايد. بررسي مفهوم واژه «زرستون»، «جايگاه (پشتيبانيِ) زر/ (روشني) زرين (/ او كه با پرتوي زرين مي درخشد)» رد پاي ايزدبانويي را آشكار مي كند كه ويژگي هايش با ايزدبانوي «سپيده دم» هندواروپايي همخواني دارد: نماد پيش از تاريخي پرتوي خورشيد، گرما و آتش، شيريني و دلنشيني و نيز ناظر بر ازدواج، باروري، زايش و خويشكاريِ همسري و مادري در دوران تاريخي. در ايران او را در چهره «اوشه اوستايي» مي توان بازشناخت. همچون بسياري ديگر از مفاهيم كهن، مي توان انتظار داشت كه «زرستون» نيز با نمودهاي چندگانه اش خود را در زواياي گوناگون فرهنگ ايراني جلوه گر نموده، به حياتش ادامه داده باشد. بازشناخت برخي از اين نمودها هدف اين مقاله است.

“Zaristūn” the princess whose name is mentioned beside the name of her sister “Bēstūn” in the Pahlavi book of Ayādgār ī Zarērān is a daughter of Arjāsp، King of Hyons and of Iranian lineage. The choice of this name for a lady of the royal family calls for an understanding of its signification and position among Iranians and Iranian ancestries. A probe into the meaning of “Zaristūn”، “the (upholding) place of gold/golden (light) (one who shines with golden rays)” suggests a deity whose specifications accord well with the Indo-European Goddess of Dawn: a symbol of prehistoric radiance، heat and fire، pleasantness and sweetness and also the historic supervisor on marriage، fertility، birth and matrimonial and motherhood duties. In Iran she continued to survive as the Avestan Ušah. Similar to many other ancient concepts and later personifications، “Zaristūn” with its multiple manifestations can be expected to survive in different aspects of Iranian culture and this is what this article seeks to recognize.