توليد و ارزيابي برخي ويژگي هاي ريخت شناسي نونهال هاي ميكوريزي پسته جنگلي (Pistacia vera)

Producing and evaluating some morphological characteristics of common pistachio (Pistacia vera L.) Mycorrhizal seedlings

زادآوري پسته جنگلي (Pistacia vera L.) كه جنگل هاي طبيعي آن در مناطق خشك و نيمه خشك ايران پراكنش دارند، به دليل توسعه تخريب ناشي از فعاليت هاي انسان و افزايش تنش هاي محيط به شدت كاهش يافته است. يكي از شيوه هاي نوين بازسازي و احياي جنگل هاي تخريب شده، استفاده از فن آوري توليد نهال ميكوريزي در طرح هاي جنگل كاري است. پژوهش پيش رو با هدف توليد نهال ميكوريزي پسته جنگلي، ارزيابي برخي ويژگي هاي ريخت شناسي نونهال آن و برآورد هزينه توليد انجام شد. جمع آوري بذر از پنج درخت مادري در يك توده خالص پسته جنگلي در منطقه قازان قايه (استان گلستان) انجام شد. بذرهاي تازه جوانه زده پس از تلقيح شدن با Funneliformis mosseae C. Walker & A. Schuessler (= Glomus mosseae T.H. Nicolson & Gerd.) كه قارچ ميكوريزي غالب در ريزوسفر درختان مادري بود، در گلدان كاشته شدند. پنجاه نونهال ميكوريزي و 50 نونهال شاهد طي يك فصل رويش در شرايط فضاي باز (خارج از گلخانه) رشد كردند. تفاوت ويژگي هاي ريخت شناسي نونهال هاي ميكوريزي و شاهد ازنظر ميانگين هاي طول ساقه، قطر يقه، تعداد جوانه و تعداد شاخه در سطح اطمينان 99 درصد معني دار بود. درنتيجه همزيستي ميكوريزي، ميانگين رشد طولي نونهال ها حدود 60 درصد و ميانگين رشد قطر يقه آنها حدود 40 درصد افزايش يافت. علاوه بر اين، تعداد جوانه نونهال هاي ميكوريزي حدود 67 درصد و تعداد شاخه آنها حدود 51 درصد بيشتر از نونهال هاي شاهد بود. هزينه توليد نونهال ميكوريزي 2/3 برابر بيشتر از نونهال هاي شاهد برآورد شد. تلفات نونهال هاي ميكوريزي 10 درصد و تلفات نونهال هاي شاهد 30 درصد بود. بين درصد كلونيزاسيون قارچ با ويژگي هاي ريخت شناسي نونهال هاي پسته جنگلي همبستگي معني داري وجود داشت. براي مديريت پايدار جنگل هاي طبيعي پسته كه امروزه با كاهش شديد زادآوري مواجه هستند، مي توان با استفاده از فن آوري توليد نهال ميكوريزي و كاهش تلفات، هزينه جنگل كاري را كاهش داد و تعداد نهال مستقرشده را افزايش داد.

Regeneration of natural Pistachio forests of Iran distributed in arid and semi-arid regions have been disturbed by human activities and environmental stresses. One of the modern methods of reforestation in disturbed forests is utilization of mycorrhizal seedlings in reforestation projects. In this research mycorrhizal seedlings of common pistachio (Pistacia vera L.) was produced under environmental condition and fungi symbiosis effect on one year seedling growth characteristics were evaluated. At the first step, the most frequent species of arbuscular mycorrhizae were identified Funneliformis mosseae C. Walker & A. Schuessler (= Glomus mosseae T.H. Nicolson & Gerd.) and seeds of host trees were gathered for cultivation. After a growing season, some of the morphological characteristics such as stem length, collar diameter, shoot numbers and number of branches were calculated within 100 seedlings (50 seedlings per treatment) and compared with control. A significant different were observed between studied parameters (p < 0.01). Results revealed 60% stem length, 40% collar diameter, 67% bud number and 51% branches numbers increment in compare with control. The producing cost per mycorrhizal seedling was 2.3 times higher than non mycorrhizal seedling. Wasting percentage per seedling was 10% for mycorrhizal seedlings and 30% for non mycorrhizal seedlings. Significant correlation was observed between colonization percentage and morphological factors of pistachios seedling. These results have a sharp message for utilization of mycorrhizal seedlings in rehabilitation project of this species.