اگزيستانسياليسم در رباعيات خيام

Existentialism in the Quatrains of Khayyam

اگزيستانسياليسم (فلسفه اصالت وجود) يكي از مهم ترين و تاثيرگذارترين مكتب هاي فلسفي و ادبي جهان در قرن بيستم مي باشد كه مهد پيدايش و رواج آن كشورهاي اروپايي و به ويژه، آلمان و فرانسه بوده است. در اين مكتب فلسفي ـ ادبي، فرد انساني به عنوان فاعلي آگاه شناخته مي شود كه در تجربه هستي و لمس معناي وجود، به طور بي واسطه با حقيقت زندگاني رويا رو شده و پوچي و بي معنايي زندگي خود را در مي يابد، آنگاه با تكيه بر پاسداشت گوهر «آزادي» و با استفاده از امكان گزينش و انتخاب، هدفي براي خود برگزيده، به اين شكل به سلسله رويدادها و حوادثي كه «زندگي» ناميده مي شود، معنا و مفهوم مي بخشد. حكيم عمر خيام، شاعر و دانشمند انديشه ورز ايراني در نيمه دوم سده پنجم و آغاز سده ششم هجري (دوازدهم ميلادي) را به واسطه طرح پرسش هاي بنيادين فلسفي در پيوند با هستي انسان و آغاز و انجام كار جهان و نيز باورمندي تلويحي و تقريبي به نقش آفريني آدمي در تعيين مسير خويش، با تاكيد بر پيام ها و توصيه هاي پي در پي مبتني بر «دم غنيمت شماري» در رباعيات منسوب به او، مي توان از پيشگامان اگزيستانسياليسم در سده هاي ميانه به شمار آورد. اين مقاله تلاشي در جهت همسو نشان دادن بن مايه هاي برجسته اگزيستانسياليسم و انديشه هاي فلسفي مطرح شده خيام در رباعيات است.

Existentialism (philosophy of existence principality) is one of the most influential (effective) philosophical and literary schools of the world in 21th century that originated and developed in European countries, particularly Germany and France. In this philosophical-literary school the individual is known as a knowing subject (agent) who, in the experience of existence and understanding the meaning of existence encounters the truth of life and discovers the absurdity of his life. Then, based on respect for “freedom”, and also using the possibility of choice, man has selected his objective, and in this way, applies meaning to a series of events and incidents that are called “life”. Hakim Omar Khayyam, the Iranian poet and thinker in the second half of the fifth and the beginning of sixth century AH (twelfth century AD), is considered the pioneer of existentialism in the middle centuries due to his fundamental philosophical inquiry about human existence and the beginning and end of the world, and also the implicit and approximate faith in human role in determining his direction with an emphasis on sequential messages and recommendations based on the idea of “Seize the Day” in his (Khayyam) quatrains.This study is an attempt to indicate the coincidence of prominent themes of existentialism with the philosophical ideas proposed by the Khayyam in his quatrains