شاه اسماعيل صفوي و شاهنامه صفوي

Shah Ismail Safavi and the Safavid “Shahnameh

شاه اسماعيل حكومتي در ايران تاسيس كرد كه شالوده اصلي آن را ديانت و مليت تشكيل مي داد. وي جهت ايجاد وحدت ملي در ايران، مذهب تشيع را رسميت بخشيد. او قصد داشت پيوند هاي ملي را در ايران مستحكم تر كند. حضور ازبكان در نواحي شرقي و عثماني در غرب، اين ضرورت را ايجاب مي كرد كه حس ميهن دوستي و وطن پرستي در ايرانيان بيش از پيش تقويت گردد. شاه اسماعيل عقيده داشت تقويت روحيه جنگاوري و سلحشوري در رويارويي با دشمن تنها با انگيزه هاي مذهبي تحقق پيدا نمي كند. آثار فراواني كه در دوره صفويه، به ويژه شاه اسماعيل اول به تاثير از شاهنامه فردوسي پديد آمده، مويد اين است كه فردوسي مورد توجه شاهان و درباريان و مهم ترين منبع الهام شاعران و هنرمندان اين دوره بوده است. به گواهي تاريخ، شاه اسماعيل حامي اصلي آثاري است كه با محوريت شاهنامه فردوسي شكل گرفته است. نگارندگان در اين پژوهش در پي پاسخ به چرايي اين توجه هستند. از آنجا كه شاه اسماعيل شيعه مذهب است و بنا بر پيشينه اعتقادي خود به فردوسي به عنوان شاعري شيعه علاقه فراواني داشته است، پيش فرض اين تحقيق اين است كه شاهان صفوي به طور عام و شاه اسماعيل به صورت خاص به دليل شيعي بودن به فردوسي توجه داشته اند. بررسي ها نشان مي دهد غير از انگيزه هاي مذهبي، مصالح سياسي و تمركزگرايي عامل مهم توجه شاه اسماعيل به وحدت ملي و احياي هويت ملي ايران و به تبع آن شاهنامه بوده است.

Shah Ismail established a dynasty in Iran on the premises of nationality and religion. To establish national unity in Iran, he announced Shia as the official religion. His goal was to strengthen Iranian national bonds. The presence of Uzbeks in the East and Ottomans in the West made it necessary that Iranian people reinforce their feeling of patriotism and love for they homeland. Shah Ismail believed that having faith in fighting the enemies is not just derived from religious incentives. Many literary works influenced by Shahnameh of Ferdowsi came into being in Safavid period especially during the reign of Shah Ismail I. This strengthens the fact that Ferdowsi was under the focus of Iranian kings and officials. He was the biggest source of inspiration for the poets and artists of the period in question. As evidenced in Iranian history, Shah Ismail was fond of those works whose foundation was laid upon Ferdowsi's Shahnameh. This study tires to find the reason behind his interest in Shahnameh. Since Shah Ismail was a follower of Shia religion and due to his liking for Ferdowsi as a Shia poet, the assumption of this research is that Safavid kings in general and Shah Ismail in particular liked Ferdowsi because of their belief in Shiism. Previous studies show that besides religious motives, political conditions and centralization were the major reasons behind Shah Ismail's care for the national unity of Iranians, revival of Iranian identity and Shanameh.