بررسي فلسفه زروان در تفكرات ديني بر پايه اندرزنامه هاي پهلوي

A Study of the Philosophy of Zurvan in Religious Thoughts based on Pahlavi Andarznameh (Books of Advice)

زُروان نام يكي از ايزدان باستاني است كه در نوشته هاي پهلوي خداي زمان بوده و در دوره ميانه به عنوان خداي يگانه ظهور مي يابد؛ به عبارتي در دوره ميانه، زروان شخصيتي كاملاً مستقل يافته و در راس اهورا مزدا و اهريمن، ثنويت زردشتي را تحت تاثير قرار مي دهد. نمونه چنين تفكري در اساطير ديگر ملل نيز ديده مي شود و همواره زمان در ديدگاه بشري به عنوان خداي خالق جهان مورد نظر بوده است. حضور و نقش نحله زرواني و اين ايزد زمان در ايران زمين و تفكرات ايرانيان، به گونه اي است كه حتي شخصي چون ماني كه براي جلب افكار عموم، نام خدايان هر منطقه را بر نام ايزد بزرگ خويش(پدر عظمت) مي گذارد، نام زروان را براي پدر عظمت بر مي گزيند. مسئله اصلي پژوهش اين است كه زروان چه تاثيري بر انديشه ايراني و دين مزديسني گذارده است و بازتاب اين نقش را به چه صورت در متون ايراني ميانه مي توان مشاهده نمود؟ گفتني است كه براي بررسي اين ايزد و ردپاي زروان گرايي و تاثير آموزه هاي آن بر دين مزديسنان و افكار ايرانيان متون پهلوي و به ويژه اندرزنامه هاي پهلوي، از منابع مورد استناد و معتبر قابل ارجاع هستند كه مي توان آنها را به عنوان متوني كه بيانگر شيوه تفكر ديني در اين دوره بوده اند، ملاك ارزيابي قرار داد و و باور به اين خدا را در آنها پيگيري كرد و با رويكردي توصيفي-تحليلي ملاحظه كرد كه برخي آموزه ها و مولفه هاي زروان باوري همچون تقديرگرايي، زن ستيزي و باور به تاثير نجوم و ستارگان در سرنوشت آدمي و همچنين توسل به دعا و قرباني، در باورهاي مزديسني نقش نمايان و پر رنگي دارند.

Zurvan is the name of one of the ancient gods who, in Pahlavi texts, was referred to as the god of Time, and in the Middle Era appears as the only god; in other words, Zurvan assumes a totally independent identity above Ahuramazda and Ahriman (the Devil), and affects the Zoroastrian concept of duality. Such an idea has been observed in other nations’ myths as well, and Time has always been the creator god of the universe in man’s view. The presence of Zurvanism and Zurvan’s role in Iran and Iranian thoughts was so significant that even Mani, who used to name his great god after the god of each region, chose Zurvan as the name for his god of greatness. Accordingly, this study examines the effect of Zurvan on Iranian way of thinking and Zoroastrian religion and its reflections in the Middle Persian texts. Pahlavi texts and specially Pahlavi aphorisms are valid and reliable references that show the religious approaches in this period and, through a descriptive and analytic approach, this study investigates some teachings and elements in Zurvanism such as fatalism, the role of stars in man’s destiny, misogyny, and appealing to prayers and sacrifice