بينامتنيت قرآن و حديث در اشعار تعليمي حافظ شيرازي بر اساس نظريه هاي ناقدان ادبي

Intertextuality of Quran and Hadith in Didactic Poems of Hafiz Based on Literary Theories

يكي از رموز مانايي و ماندگاري اشعار تعليمي حافظ، پيوند ناگسستني آن با آيات و احاديث است. اين شاعر زبردست در بهره بردن از اين مضامين وحياني و روايي، چنان استادانه و ماهرانه عمل مي كند كه عواطف هر خواننده اي را برمي انگيزد و او را به تامل در اين آموزه هاي قرآني- روايي وا مي دارد. از آن جا كه بينامتنيت يكي از مهم ترين مباحثي است كه توجه پژوهشگران ساختارگرا و پساساختارگرا را به خود معطوف كرده است و اين دستاورد نوين در حوزه ادبيات، به بررسي وجوه تشابه و تفارق و نيز تاثيرپذيري يك متن از متون ديگر مي پردازد و مقتضي آن است كه اديب از متون قديمي يا معاصر خود آگاهي لازم را داشته باشد تا بتواند از آن متون در اثر خود بهره گيرد. ما در اين پژوهش برآنيم تا ديوان اشعار حافظ را بر اساس نظريه بينامتني ناقداني هم چون باختين، كريستوا، بارت، ريفاتر، لوران ژني، ژرار ژنت و ... نقد و بررسي كنيم تا وام گيري هايِ آگاهانه يا غيرمستقيم خواجه از آيات و روايات و نيز ترفندهاي ادبي بيان اين مضامين، بيشتر بر همگان مكشوف گردد.

Immortality of didactic poems of Hafiz lies in its irrefrangible relation with Quran and Hadith. He does this usage so artfully that arouses emotions of readers and provokes them to contemplate on these Quranic- Hadith doctrines. He intended to immortalize poems through the use of these Hadith and Quranic usages. Since intertexuality, or the theory of interaction of texts, is of most important theories for structural and post structural scholars and it delves into the similarities and differences oftext, in prose and poetry, and literary men should have a good knowledge of contemporary and ancient texts, we try to read poems of Hafiz in the light of intertexuality and its theorists like Bakhtin, Cristova, Barth, Michael Riffaterre, Laurent Jenny. The purpose of this survey is to expound Hafiz’s usages of Quran and Hadiths. His poems have been analyzed in an analytic- descriptive method and in the light of theorists of intertexuality to show the consistent structure of the poems and its musical language, and furthermore, to identify the literary innovations by which he has incorporated Quran and Hadith.