تاثير ايدئولوژي مترجم در برگردان موتيف باده در رباعيات خيام به زبان عربي (با تكيه بر ترجمه احمد رامي، احمد صافي و ابراهيم عريض)

The Effect of Translator’s Ideology on the Translation of Wine Motif in Translations of Khayyam Rubaiyat in Arabic: Focusing on the Translations of Ahmad Safi, Ahmad Najafi and Ebrahim Qoreyz

باده در ادبيات فارسي، نمادي كهن و نيرومند است كه طيف گسترده اي از افكار متناقض را در خود گرد آورده است. اين نماد در فرهنگ ايراني به مخاطب مجال مي دهد تا بنا بر ظن و شخصيت خويش، دركي مادي يا معنوي از آن داشته باشد. پژوهش حاضر مي كوشد برگردان رباعيات مشترك ميان سه مترجم عرب (ابراهيم عريض، احمد صافي و احمد رامي) را كه در آن، سخن از باده و باده گساري است، گزينش نموده، درك و برداشت مترجمان از آن را بررسي و مقايسه نمايد. دعوت به باده نوشي از آن لحاظ انتخاب شد كه شراب در رباعيات خيام، نماد غنيمت شمردن وقت و تصويري از انديشه و مضمون اصلي شاعر به شمار مي رود. لذا اهميت مي يابد كه مترجم نسبت به خوشباشي و دعوت به ميخوارگي خيام، چه ديد و برداشتي داشته است و اين رويكرد، چگونه در زبان عربي بازتاب يافته است و چه ظرافت هايي را در ترجمه هاي آنان به دنبال داشته است؟ هر مترجم با سازوكارهايي مانند تصريح، حذف، تلطيف انديشه و... به انتقال معناي دريافتي خويش پرداخته است و شخصيت و عواطف خود را به نوعي در زبان مقصد جاي داده است؛ چراكه مترجم نمي تواند حتي در ترجمه هاي تحت اللفظي، فارغ از شخصيت خود دست به ترجمه بزند. روش تحقيق در اين مقاله، تحليلي ـ كيفي با رويكردي لغوي است.

Wine is an old and rich symbol in Persian literature which has dedicated itself a wide range of conflicting thoughts. This symbol in Iranian culture allows the addressee to have a materialistic or spiritual understanding of it according to his or her suspicion and character. This research seeks to select the common Rubaiyat among three Arab translators about wine and vinosity and compare the translators’ understandings about wine. Invitation to drinking is chosen because wine in Khayyam Rubaiyat is the symbol for seizing time and it is considered as an image of thought and the main theme for the poet. How did the translator react to joyfulness and invitation to drink wine by Khayyam? What effects do the taste and ideology of the translator have in rendering this motif in Khayyam poetry in Arabic, and what intricacies are followed by their translations? This research is limited to three translations of Ebrahim Qoreyz, Ahmad Safi and Ahmad Najafi. Each translator employing strategies such as a stipulation, omission, and refined thought has conveyed his interpretation and has placed his character and emotion in the target language during the process of transmission. This happens because the translator cannot translate free of his character even in literal translations. The research method used in this paper is descriptive-analytic with a lexical approach.