بررسي پايگاه ادبيِ فارسي نوِ آغازين (فارسيِ دري) در خوزستان

مقالة حاضر شواهد و اسنادي را بررسي مي­كند كه پايگاه ادبي فارسي دري را در خوزستان قديم، تا پيش از تكوين گونة ادبي معيار، يعني تا پايان قرن ششم هجري قمري روشن مي ­كند. اين اسناد را مي­ توان به دو دسته تقسيم كرد: نخست، شعراي منسوب­به خوزستان كه در تذكره ­ها و تواريخ از آنان ياد شده و ابياتي نيز به ايشان نسبت داده شده است؛ شامل ابوالعلاء شوشتري، دهقان خوزي، شعراي آل ­بنجير و بختياري اهوازي؛ دوم، آثار منثور نگاشته ­شده در خوزستان، يعني تفسير ابوعلي جبائي و تفسير ام ­الكتاب. از شعراي نامبرده، بختياري اهوازي به احتمال بسيار شخصيّتي مجعول است و از زندگي و آثار باقي نيز اطلاع چنداني نداريم؛ لذا قضاوت دربارة سهم ادبي ايشان در تاريخ ادب دري آسان نيست. در وجود يا محل نگارش آثار منثورِ مذكور نيز قطعيّتي وجود ندارد. نظر به اين مقدمات، مي­ توان گفت كه هرچند سهم ادباي خوزستان در شكل­ گيري فارسي معيار ادبي (در قرن هفتم هجري) در مقايسه با ادباي خراسان بسيار ناچيز است، بي­ترديد مردم خوزستان با ادبيّات دري آشنايي داشته و به نوبة خود سهمي در گسترش و حركت آن به ­سوي زباني معيار ايفا كرده ­اند.