ماني: مصلح گنوسي يا پيامبر مانوي

Mani: Gnostic Reformer or Manichaean Prophet

رشد جسمي و فكري ماني در ميان گروه معتقد به عقايد گنوسي، باعث شد تا زير بناي عقايد كيش نوپديد وي شكل گنوسي بگيرد. از اين رو بررسي عمق اين تاثير همواره مورد توجه محققان براي شناخت كيش گنوسي و مانوي بوده است. يكي از مهمترين مسائل مورد بررسي وجود شخصيت گنوسي ماني است. بايد اذعان كرد بر اساس متون نو يافته از كيش مانوي همچون متون مانوي كلن، ماني بيش از آنكه شخصيتي مانوي داشته باشد، وجهه­اي كاملاً گنوسي دارد. در واقع، اينكه شخصيت ماني در متون متأخر كيش مانوي توصيفي پيامبرگونه دارد، نشان دهنده سير تحول اين كيش از فرقه­اي گنوسي به ديني جهاني است. از اين رو مسئله اين پژوهش اين است تا براساس متون نويافته چون نسخ مانوي كلن و پژوهش­هاي نوين شخصيت ماني به عنوان مصلحي گنوسي، بازسازي گردد. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي به اين نتيجه دست مي­يابد كه ماني در متون اوليه كيش مانوي كه به­وسيله شخص ماني و پيروانش تدوين يافته است، به شكل يك مصلح گنوسي ظاهر مي­شود و در مرحله دوم حيات ديني خود پس از سفرهاي تبليغي كيش خود را به ديني جهاني تبديل كرده است. تأثيرات كيش هاي گنوسي بر تفكر ماني در اولين بُرهه از حيات ديني او كاملاً محرز است.

Mani’s intellectual growth among the Gnostic believers led to the foundation formation of the Gnostic ideas of his newly made cult. Therefore, researchers have always been interested in understanding the depth of this effect and the Gnostic character of Mani. It is important to note that based on newly found Manichean texts, such as Manichaean Cologne Codex, Mani had a quite Gnostic character prior to a Manichean one. The fact that Mani is represented as a prophetic character in later Manichaean texts indicates the evolution of this cult from a Gnostic sect to a worldwide religion. In this view, this research is concerned with reconstructing Mani’s religious character as a Gnostic Reformer based on newly found texts such as Coptic Egyptian texts and Greek manuscripts of Cologne. Based on a descriptive-analytical method, this research concludes Mani was represented as a Gnostic Reformer in the early Manichean texts, composed by Mani himself as well as his followers. In the second religious phase of his life after traveling and preaching, he modified his sect into a worldwide religion. Gnostic influences on Mani’s thought are evident in the first religious phase of his life