پروين و ماركس؛ تا فراسوي طبقه

تفسير متعارف از اشعار پروين، اين است كه شاعر به‌ لحاظ ساختاري و محتوا، به سنت شعري گذشته وابسته‌ است و ادامه‌ دهنده راه پيشينيان است، اما في‌ المثل نگرش انسان‌ دوستانه و مهربانانه به فقرا و به‌ طور كلي دغدغه‌ ها‌ي اجتماعي در اشعار او پررنگ‌ تر از گذشتگان است كه آن نيز از طبع فردي و جنسيت زنانه خود پروين برخاسته‌ است. اين مقاله مي‌ خواهد نشان دهد از نظر ساختار و فرم، پروين با سنت شعري گذشته همگام است، اما از نظر انديشه و محتواي شعري، نداي فيلسوفان آزادانديش زمانۀ خود را نيز منعكس كرده‌ است. از اين‌ جهت ـ يعني به‌ لحاظ مدرن بودن ـ او از بسياري از شاعران نوپرداز جلوتر بوده‌ است. يكي از خاستگاه‌ ها‌ي تكوين چنين انديشه‌ ها‌ي سترگي، مواجهۀ او با انديشه‌ ها‌ي ماركس است. پروين همانند هر شاعر ديگري، در مواجهه با رويدادها و انديشه‌ هاي زمانۀ خودش واكنش نشان داده و در نسبت با آن‌ ها، به تكوين اشعار خويش پرداخته‌ است. اين مقاله بر آن است نشان ‌دهد، هم به‌ لحاظ تاريخي و اجتماعي، امكان آشنايي پروين با افكار ماركس وجود داشته و هم به‌ لحاظ محتوا، اشعار پروين سرشار از مفاهيم ماركسيستي است.