پديد آورندگان :
قلي زاده، عبدالغفور دانشگاه فردوسي مشهد - گروه علوم خاك , كريمي،عليرضا دانشگاه فردوسي مشهد - گروه علوم خاك , خراساني، رضا دانشگاه فردوسي مشهد - گروه علوم خاك , خرمالي، فرهاد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه علوم خاك
كليدواژه :
پتاسيم قابل استفاده , پتاسيم شبه كل , شكل هاي پتاسيم , توتون
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: پتاسيم يكي از عناصر غذايي ضروري و پر مصرف براي رشد و توسعه گياه توتون مي باشد. مقدار پتاسيم در برگ توتون همبستگي بالايي با كيفيت برگ توتون دارد و يكي از مهم ترين شاخص ها جهت تعيين كيفيت برگ توتون مي باشد. پتاسيم در خاك به ترتيب كاهش قابليت استفاده براي گياه شامل بخش هاي محلول، تبادلي، غيرتبادلي و ساختماني مي باشد. اين پژوهش با هدف بررسي شكل هاي مختلف پتاسيم (محلول، تبادلي، غيرتبادلي و ساختماني) به همراه پتاسيم شبه كل (عصاره گيري شده با تيزاب سلطاني) در خاك هاي مناطق توتون كاري استان هاي گلستان، مازندران و گيلان انجام گرفت.
مواد و روش ها: در مناطق توتون كاري هر يك از استان هاي گلستان، مازندران و گيلان 3 خاكرخ حفر شد. تمام خاكرخ ها تشريح و بر اساس كليد سيستم جامع طبقه بندي خاك طبقه بندي شدند. شكل هاي مختلف پتاسيم (محلول، تبادلي، غيرتبادلي و ساختماني) به همراه پتاسيم شبه كل اندازه گيري شده و ارتباط آنها با يكديگر و با خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مورد بررسي قرار گرفت.
يافته ها: در مناطق توتون كاري شمال كشور ميانگين مقدار پتاسيم محلول، تبادلي، غير تبادلي، شبه كل، ساختماني و كل به ترتيب از صفر تا 38/24، 7 تا 513، 44 تا 1933، 70 تا 4267، 4114 تا 15607 و 4166 تا 16157 ميلي گرم بر كيلوگرم خاك و ميانگين درصد پتاسيم محلول، تبادلي، غير تبادلي، شبه كل و ساختماني به پتاسيم كل به ترتيب از صفر تا 0/32، 0/12 تا 4/41، 0/83 تا 11/96، 1/21 تا 33/72 و 85/60 تا 98/96 متغير مي باشد. خاك هاي مورد مطالعه در استان گيلان كم ترين مقدار تمام شكل هاي پتاسيم را دارند و خاك هاي مورد مطالعه در استان مازندران از نظر شكل هاي محلول، تبادلي، غيرتبادلي و شبه كل و خاك هاي مورد مطالعه در استان گلستان از نظر شكل هاي ساختماني و كل داراي بيشترين مقدار هستند. آزمون همبستگي شكل هاي مختلف پتاسيم با اجزاي بافت خاك نشان داد كه بين شكل هاي مختلف پتاسيم به جز پتاسيم محلول رابطه مثبت معني دار با مقدار رس و سيلت و رابطه منفي با مقدار شن در سطح يك درصد وجود دارد. بالاترين ضريب همبستگي مقدار شن و سيلت با پتاسيم غير تبادلي و مقدار رس نيز با پتاسيم شبه كل مي باشد. همچنين، نتايج آزمون همبستگي نشان داد كه بين تمام شكل هاي مختلف پتاسيم همبستگي مثبت معني دار در سطح يك درصد وجود دارد به جز پتاسيم محلول كه تنها با پتاسيم تبادلي و غيرتبادلي به ترتيب در سطح يك و پنج درصد همبستگي مثبت معني دار دارد. مقايسه مقدار پتاسيم شبه كل با شكل هاي مختلف پتاسيم نيز نشان داد كه پتاسيم شبه كل بين پتاسيم غيرتبادلي و پتاسيم ساختماني قرار دارد و از نظر مقدار به پتاسيم غير تبادلي بسيار نزديك مي باشد.
نتيجه گيري: مقدار پتاسيم قابل دسترس گياه (پتاسيم محلول، تبادلي و غيرتبادلي) در مناطق توتون كاري استان مازندران بيشتر از استان هاي گلستان و گيلان بوده و در نتيجه مديريت كودي پتاسيم در اين مناطق با هم متفاوت خواهد بود. پتاسيم شبه كل همبستگي خوبي با شكل هاي ديگر پتاسيم داشت و از آنجائيكه شامل شكل هاي محلول، تبادلي، غيرتبادلي و بخشي از پتاسيم ساختماني است، مي تواند نشان دهنده قدرت تامين پتاسيم خاك براي گياه در طول دوره رشد در نظر گرفته شود كه نياز است با آزمايش هاي گلخانه اي و مزرعه اي مورد بررسي قرار گيرد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Potassium (K) is one of the major essential nutrients for growth of tobacco. Tobacco leaf K content is highly correlated with tobacco leaf quality and is an important index reflecting tobacco leaf quality. The forms of soil Κ in the order of their availability for plants are soil soluble, exchangeable, non-exchangeable and structural potassium. This study aimed to investigate the forms of soil potassium (soluble, exchangeable, non-exchangeable and structural) and aqua-regia extractable potassium in tobacco cultivated areas of Golestan, Mazandaran and Gilan provinces. Materials and Methods: Three soil profiles were described and sampled in each tobacco cultivated areas of Golestan, Mazandaran and Gilan provinces. All soil profiles were described and classifid according to Keys to Soil Taxonomy. The soluble, exchangeable, non-exchangeable, structural and aqua-regia extractable potassium were measured and their relationships with each other and soil physical and chemical characteristics were investigated. Results: Mean concentrations of soluble, exchangeable, non-exchangeable, aqua-regia extractable, structural and total potassium in studied soils were 0 to 38.24, 7 to 513, 44 to 1933, 70 to 4267, 4114 to 15607 and 4166 to 16157 mg kg-1, and the percentage of mean concentarions of soluble, exchangeable, non-exchangeable, aqua-regia and structural potassium to total potassium varied from 0 to 0.32, 0.12 to 4.41, 0.83 to 11.96, 1.21 to 33.72 and 85.60 to 98.96 %, respectively. The lowest concentrations of all potassium forms were measured in the studied soils of Gilan Province. The highest concentrations of soluble, exchangeable, non-exchangeable and aqua-regia extractable K occurred in the studied soils of Mazandaran Province and structural and total potassium in the studied soils of Golestan Province. The correlation analyses indicated the positive significant correlation (P<0.01) between forms of potassium except soluble form with clay and silt contents and significant negative correlation with sand content. The highest correlation coefficient was observed between non-exchangeable K with sand and silt content and also clay content with aqua-regia extractable potassium. Also, the correlation analysis showed that there was significant positive correlation between all the different potassium forms at 1 %, except soluble potassium, that only had significant positive correlation with exchangeable and non-exchangeable potassium at 1 and 5 %, respectively. The amount of aqua-regia extractable potassium was between non-exchangeable and structural potassium and was close to non-exchangeable potassium. Conclusion: Plant available potassium (soluble, exchangeable and non-exchangeable potassium) in Mazandaran province tobacco cultivated areas was more than that in Golestan and Gilan provinces. Therefore, potassium fertilizer management should be different in these areas. Aqua-regia potassium had a good correlation with other forms of potassium. Since contains soluble, exchangeable, non-exchangeable and part of the structural potassium, could show the soil potassium ability for plants during the growing season to be considered, greenhouse and field experiments that need to be examined.
