زيبايي‌شناسي ضرب‌آهنگ در سوره‌هاي نازعات و تكوير

Rhythmic Aesthetics in Surah An-Naazi`aat and Surah At-Takwir

اعجاز قرآن جنبه‌ هاي گوناگوني دارد كه از جمله مهم‌ترين آن‌ها، ضرب‌ آهنگ آيات و موسيقي زيباي آن‌ها است كه شنونده را به شدت به خود جذب مي‌كند. اين ضرب‌آهنگ در سوره‌هاي كوتاه قرآن همچون سوره‌هاي نازعات و تكوير، كه در اين مقاله مورد بحث مي‌باشند، به وضوح نمايان است. ضرب‌آهنگ در قرآن از اهميت فراواني برخوردار است، زيرا فقط به زيبا كردن لفظ قرآن توجه نمي‌كند بلكه نقشي اساسي در انتقال مفاهيم الهي دارد؛ از اين رو، كشف راز زيبايي اين ضرب‌آهنگ كه در فاصله‌ها و آواهاي آيات قرآن نمود دارد، و فهم چگونگي ارتباط بين ضرب‌آهنگ قرآن و معاني الهي، كه سبب شده اين نوع ضرب‌آهنگ از جنبه‌هاي مهم اعجاز قرآن كريم گردد، امري ضروري است. در اين پژوهش برآنيم تا با استفاده از روش توصيفي- تحليلي، راز زيبايي ضرب‌آهنگ، و چگونگي ارتباط بين ضرب‌آهنگ و معاني الهي در سوره‌ها‌ي نازعات و تكوير را در دو بخش فاصله‌هاي دو سوره و آواهاي آن‌ها، تبيين كنيم. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه فراواني فاصله‌هاي متماثل و متوازي در دو سوره، وهمچنين آواهاي خيشومي، روان و غلت، ضرب‌آهنگي دلنشين و تأثير گذار ايجاد كرده‌اند. فاصله‌هاي مطلق، بيشتر در قسمت‌هايي به كار رفته‌اند كه مفهوم آيات، ويژگي خاص آن‌ها را اقتضا مي‌كند و فاصله هاي مقيد نيز به همين شكل به كار رفته‌اند. همچنين هريك از آواهاي واك‌دار، بي‌واك، انفجاري، سايشي، خيشومي، روان، و غلت در قسمت‌هايي بيشتر شيوع دارند كه معناي آيات با ويژگي خاص آن‌ها ارتباطي قوي دارد.

The miracle of the Qur'an has several aspects, one most important of which is the rhythm of ayahs and their attractive music. This type of rhythm is clearly visible in short surahs such as An-Naazi`aat and At-Takwir which are the focus of our attention in the present study. Rhythm is highly important in the Qur'an since its function is not only to linguistically beautify the Qur'an but also to play a pivotal role in the conveyance of divine concepts. Thus, it is necessary to discover the mystery of this rhythmic majesty and divine meanings that appear in ayahs' ending words and the sounds of the Qur'an and to grasp the relationship between form and meaning, which contributed to considering such rhythm among the significant aspects of the Qur'anic miracle. Taking a descriptive and analytical approach in this study, we aimed at explicating the mystery of this rhythmic beauty and how it is related with divine meanings in An-Naazi`aat and At-Takwir surahs in two parts: ayahs' ending words in the two surahs and their sounds. The results of this study show that the high frequency of asymmetric and symmetric ending words in ayahs of the two surahs as well as the presence of nasal vowels, liquids, and glides have created pleasant and influential rhythm. Ending words in unconditioned ayahs and ending words in conditioned ayahs are mostly used where the concepts necessitate their special features. Furthermore, this article shows that each of the voiced, voiceless, plosive, fricative, affricate, nasals, liquids and glides are more frequent where the meanings of ayahs are in close relationship with their distinctive features.