مطالعه آناتومي و مورفومتري تكامل كبد و كيسه صفرا در سنين قبل از تولد در گوسفند

Morphological and morphometrical study of liver and gall bladder development in sheep fetus

كبد بزرگ ترين غده بدن بوده و اندازه آن، كاركردهاي فراوانش مانند ترشح صفرا، ذخيره سازي گليكوژن وخون سازي در دوران جنيني را نشان مي دهد. كيسه صفرا، ساختاري گلابي شكل بوده كه روي سطح احشايي كبد قرار دارد. با توجه به اينكه مطالعه اي در خصوص مورفولوژي و مورفومتري تمام لوب هاي كبد و كيسه صفرا در جنين گوسفند به صورت ماكروسكوپي صورت نگرفته بود، اين مطالعه جهت بررسي خصوصيات مورفولوژي و مورفومتري كبد و كيسه صفرا در جنين هاي گوسفند در سنين مختلف انجام گرديد. بدين منظور 60 قطعه از جنين هاي گوسفند جمع آوري شده از كشتارگاه پس از تثبيت در محلول فرمالين 10 درصد، براساس طول فرق سر–ريشه دم (CRL) به چهار گروه تقسيم شدند. كم ترين و بيش ترين طول جنين ها 3/5 تا 48/5 سانتي متر تعيين گرديد. پس از تعيين وزن و جنس جنين ها، كبد از محوطه شكمي خارج شد و خصوصيات مورفولوژي و مورفومتري در جنين ها مورد مطالعه قرار گرفت. در جنين هاي گوسفند مورد مطالعه، لوب بندي كبد و كيسه صفرا از سن 53 روزگي قابل تشخيص بوده و در سن 88 روزگي، كيسه صفرا از لبه پاييني كبد نزول كرده بود. موقعيت توپوگرافي كبد هم با افزايش سن جنين ها، فضاي بين دنده اي كمتري را شامل مي شد. در مطالعه مورفومتري، بيشترين طول بر حسب ميلي متردر گروه هاي اول (7/6±28/84) و دوم (8/27±40/6) را لوب چپ داشته و در گروه هاي سوم (7/88±46/8) و چهارم (9/66±52/46) مربوط به لوب راست بود. در تمام گروه ها بيشترين عرض و ضخامت در لوب چپ مشاهده شد. همچنين همبستگي مستقيم بين سن جنين با وزن كبد و طول، عرض و ضخامت كبد وجود داشت به گونه اي كه با افزايش سن، شاخص هاي آناتوميك كبد نيز افزايش مي يافتند.

Liver is the largest gland of body and its size reflects the multiplicity of its function such as bile secretion , storage of glycogen and hematopoiesis in embryonic life. In fetus, the liver occupies a considerable portion of the abdominal cavity. Gall bladder is the pear–shaped structure which lies on the visceral surface of the liver. Since there is no macroscopic study on morphology and morphometry of the liver and gall bladder in sheep fetus, this study was performed to determine morphologic, morphometric and topographic specifications of liver and gall bladder in sheep fetuses with different ages. To this object, 60 sheep fetuses were collected from slaughterhouse and fixed in 10% formalin solution and divided into four groups according to their crown-rump length (CRL). Minimum and maximum fetal CRL were 3.5 and 48.5 cm. After determining of fetal body weight and their sexuality, abdominal cavity was opened. Then the liver was removed from abdominal cavity and fetal morphologic and morphometric specifications were studied. Results showed that lobation of liver and presence of gall bladder were detectable from the 53 day-old fetus and gall bllader was descended from ventral border of liver in the fetus with age of 88 days. Topogaraphic position of liver included less intercostal spaces with increase in fetal age. In morphometric study, the left lobe had the maximum length in milimeter in the first (28.84± 7.6)and second (40.6 ± 8.27) groups and the right lobe had the maximum length in the third(46.8 ± 7.88) and fourth (52.46 ± 9.66) groups. In all groups maximum width and thickness was seen in the left lobe. Also, there was a direct correlation between fetal age and liver weight, length, width and thickness, so that anatomical specifications of the liver increased with age.